Δείκτης Σωματικής Μάζας, τί είναι και πώς λειτουργεί;

Ποιος είναι ο δικός σας αριθμός; Μικρότερος του 25 ή μεγαλύτερος του 35;

Ο Δείκτης Σωματικής Μάζας (ΔΣΜ) ή Body Mass Index (BMI), δεν είναι στα χείλη του καθενός, αλλά είναι σημαντικό για την υγεία σας να αντιληφθείτε τι ακριβώς είναι αυτός ο αριθμός, όπως επίσης να γνωρίζετε τον αριθμό σας.

Στην ουσία ο ΔΣΜ δεν είναι τίποτε άλλο από έναν απλό μαθηματικό τύπο, που βασίζεται στο ύψος και στο βάρος σας και που χρησιμοποιείται για την μέτρηση του πάχους σας.

Θα πρέπει λοιπόν να είστε ενημερωμένοι/ες σχετικά με τον δικό σας Δείκτη λόγω κινδύνων υγείας εάν είστε υπέρβαρος/η (δηλαδή εάν έχετε έναν ΔΣΜ 25 ή μεγαλύτερο του).

Σύμφωνα με μία έκθεση σε Ιατρικό περιοδικό το αυξημένο σωματικό βάρος στην μέση ηλικία συνδέεται άμεσα με αυξημένο κίνδυνο θανάτου.

Από την άλλη πλευρά, όντας πολύ αδύνατος/η και έχοντας έναν ΔΣΜ κάτω από την υγιεινή περιοχή (18.5 έως 24.9) μπορεί επίσης να είναι σοβαρός λόγος κινδύνων κατά της υγείας σας.

Πολλοί πραγματογνώμονες υγείας πιστεύουν ότι ο ΔΣΜ αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την μέτρηση του βάρους και των κινδύνων υγείας, ενώ άλλοι εξακολουθούν να αμφιβάλλουν για την ακρίβεια του.

Είναι αρκετοί αυτοί που πιστεύουν ότι ένας καλύτερος τρόπος θα ήταν να πάρετε την μεζούρα σας και να μετρήσετε την περιφέρεια σας. Ή μήπως υπάρχει χώρος και για τις δυο αυτές μεθόδους;

Τι είναι ο Δείκτης Σωματικής Μάζας;

Τον Ιούνιο του 1998, σε μία προσπάθεια να βεβαιωθούν ότι οι γιατροί, ερευνητές, διαιτολόγοι και κυβερνητικές υπηρεσίες βρίσκονταν στην ίδια γραμμή, τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας προχώρησαν στην ανακοίνωση των κατευθυντηρίων γραμμών του ΔΣΜ. Αντικατέστησαν με αυτό τον τρόπο τους πίνακες ασφάλειας της παλιάς ζωής για την μέτρηση του υγιούς βάρους.

Για τον υπολογισμό του ΔΣΜ θα πρέπει να διαιρέσετε το βάρος σας σε χιλιόγραμμα με το ύψος σε μέτρα. Με ένα γρήγορο παράδειγμα για ένα άτομο με ύψος 1,70 (170 εκ.) και βάρος 80 κιλά, ο ΔΣΜ είναι το πηλίκο της διαίρεσης το 80 με το 1,70. Το αποτέλεσμα μας δίνει έναν αριθμό 50. Ο αριθμός αυτός δείχνει ότι το συγκεκριμένο άτομο είναι παχύσαρκος/η.

Στον πίνακα παρακάτω μπορούμε να δούμε τις κατηγορίες του ΔΣΜ ανάλογα με τον αριθμό που προκύπτει.

ΔΣΜ – Η επιλεγμένη μέθοδος

Η μέτρηση του ΔΣΜ είναι αυτή την στιγμή τουλάχιστον η επιλεγμένη μέθοδος για τους περισσότερους ειδικούς ή επαγγελματίες υγείας.

Ένας πραγματογνώμονας επί της παχυσαρκίας στην Αμερικανική Διαιτητική Ένωση δηλώνει ότι ο ΔΣΜ είναι ένα πολύ καλό και εύκολο εργαλείο για παρακολούθηση του βάρους και των κινδύνων που πιθανόν αντιμετωπίζουν τα άτομα ανάλογα με την κατάσταση του σωματικού τους βάρους.

Πόσο ακριβής είναι ο ΔΣΜ;

Αλλά ενώ είναι μία απλή και ανέξοδη μέθοδος παρακολούθησης των κατηγοριών βάρους, δεν αποτελεί ένα διαγνωστικό εργαλείο.

Οι ειδικοί της υγείας θα πρέπει να κάνουν περισσότερες εκτιμήσεις για τον υπολογισμό των εκάστοτε κινδύνων υγείας. Οι εκτιμήσεις αυτές περιλαμβάνουν μετρήσεις του εκατοστιαίου σωματικού λίπους, του ιστορικού δίαιτας, των προγραμμάτων άσκησης και φυσικά του οικογενειακού ιστορικού.

Επιπλέον ο ΔΣΜ δεν λαμβάνει υπόψη την ηλικία, ή την μυική μάζα. Τούτο έχει ως αποτέλεσμα, όπως για παράδειγμα αθλητές με υψηλή μυική μάζα, να παρουσιάζουν έναν υψηλό ΔΣΜ, ακόμη και εάν δεν έχουν υψηλό εκατοστιαίο ποσοστό σωματικού λίπους.

Σε άλλα πάλι άτομα, όπως οι ηλικιωμένοι/ες ο ΔΣΜ μπορεί να παρουσιάζεται ως φυσιολογικός, παρόλο που η μυική μάζα έχει χαθεί λόγω της ηλικίας.

Πάρτε για παράδειγμα τον μπασκετμπολίστα Μάικλ Τζόρνταν. Όταν ήταν στην καλύτερη εποχή της διαδρομής του, ο ΔΣΜ ήταν 27-29, που τον κατέτασσε ως υπέρβαρο, ενώ η περιφέρεια του ήταν μικρότερη του 30.

Αυτός είναι ένας σοβαρός λόγος που οι ειδικοί πιστεύουν ότι η μέτρηση της περιφέρειας μπορεί να αποτελεί μία καλύτερα γενικά μέτρηση από ότι ο ΔΣΜ.

Ένα ακόμη δεδομένο είναι ότι η υγεία σας δεν επηρεάζεται από το επιπλέον σωματικό λίπος, αλλά επίσης από την  θέση στην οποία βρίσκεται το λίπος αυτό.

Είναι γεγονός ότι μερικά άτομα αποκτούν περισσότερο βάρος στις κοιλιακές περιοχές (αυτό που αποκαλούμε “σχήμα του μήλου”). Άλλα πάλι άτομα έχουν το σχήμα “αχλαδιού” με επιπλέον βάρος γύρω από τους γοφούς και τους γλουτούς. Τα άτομα που έχουν το σχήμα του μήλου είναι περισσότερο ευάλωτα σε κινδύνους υγείας καθαρά λόγω προβλημάτων τα οποία συνδέονται με την κατάσταση του υπέρβαρου.

Το πάχος γύρω από την περιφέρεια σας είναι περισσότερο ενεργό βιολογικά και είναι δυνατόν να προκαλέσει μεγαλύτερη ζημιά στο σώμα σας, από ότι το πάχος γύρω από τους γοφούς, δηλώνει γνωστός γιατρός. Και συνεχίζει, τα δεδομένα που έχουμε μέχρι σήμερα δείχνουν ότι η περιφέρεια είναι πιο αξιόλογη και πιο στενά συνδεδεμένη με ασθένειες οι οποίες σχετίζονται με την παχυσαρκία.

Σύμφωνα με τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας μία μεγαλύτερη περιφέρεια (μεγαλύτερη των 100 εκατοστών για τον άνδρα και των 87.5 εκατοστών για τις γυναίκες) συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2, υπέρταση, μη φυσιολογικά επίπεδα χοληστερίνης και καρδιακές ασθένειες όταν ο ΔΣΜ είναι μεταξύ του 25 και του 34.9.

Για να μετρήσετε σωστά την περιφέρεια σας δεν απαιτούνται γνώσεις μαθηματικών. Απλά χρησιμοποιείστε μία εύκαμπτη μεζούρα γύρω από την γυμνή περιφέρεια σας στο ύψος του ομφαλού. Βρείτε το άνω οστό του ισχίου και μετρήστε την περιφέρεια επάνω από το οστό. Η μεζούρα θα πρέπει να εφαρμόζει απλά στην επιφάνεια του σώματος σας χωρίς να βυθίζεται στο σώμα σας ή να ενεργεί όπως μία ζώνη.

Μία άλλη άποψη μας ενημερώνει δηλώνοντας ότι η περιφέρεια της μέσης σας δεν είναι ένα καλύτερο εργαλείο από ότι ο ΔΣΜ, “απλά διότι δεν έχουμε ικανοποιητικά κριτήρια ή δεδομένα ισχυρά για τα επίπεδα υπέρβαρου ή παχύσαρκου ατόμου, για την υγεία του όπως επίσης και για την ηλικία του”. Ο γιατρός με αυτή την άποψη συνεχίζει δηλώνοντας ότι η ακριβής μέτρηση της περιφέρειας μέσης είναι λίγο δυσκολότερη από ότι η μέτρηση του ύψους και του βάρους.

Ένα σημείο στο οποίο συμφωνούν όλοι οι ειδικοί είναι ότι το βάρος είναι μόνον ένας παράγοντας στον κίνδυνο που αντιμετωπίζουμε για οποιαδήποτε ασθένεια. Όταν έχουμε την περίπτωση όπου θα πρέπει να υπολογίσουμε το βάρος και την επίπτωση που αυτό έχει στην υγεία, το εκατοστιαίο ποσοστό σωματικού λίπους, η περιφέρεια μέσης, ο ΔΣΜ, καθώς και η φυσική δραστηριότητα είναι όλοι εξίσου σημαντικοί.

Το Εθνικό Ινστιτούτο Καρδιάς, Πνευμόνων και Αίματος συνιστά ότι οι ειδικοί υγεία θα πρέπει να εκτιμούν τον ΔΣΜ, την περιφέρεια μέσης και οιονδήποτε άλλο κίνδυνο υγείας για τις καταστάσεις που συνδέονται με την παχυσαρκία. Ο συνδυασμός όλων των πληροφοριών από τις διαφορετικές μετρήσεις αποτελεί την καλύτερη εκτίμηση.

Τι μπορείτε να κάνετε

Το πρώτο σας βήμα για την συρρίκνωση (μάζεμα) της περιφέρειας μέσης να αποκτήσετε έναν ΔΣΜ που θα βρίσκεται σε ανεκτά όρια, είναι να αρχίσετε μία πιο υγιεινή διατροφή ή να ακολουθήσετε αντίστοιχα μία πιο υγιεινή δίαιτα και σίγουρα να προσθέσετε ένα κανονικό πρόγραμμα άσκησης. Αποκλείοντας οποιοδήποτε πρόσθετο βάρος και παράλληλα μειώνοντας το βάρος σας σε πιο υγιεινές περιοχές αποτελεί πραγματικά έναν εξαίρετο στόχο.

Και ενώ ίσως επιθυμείτε να χάσετε περισσότερο βάρος, μειώνοντας το σωματικό σας βάρος κατά ένα μικρό ποσοστό, 5% με 10%, είναι δυνατόν να επιφέρει δραματική βελτίωση στην πίεση αίματος, στην χοληστερίνη και στο σάκχαρο.

Τέσσερα είναι τα στάδια τα οποία συνιστώνται:

• Να είστε ενεργοί/ές φυσικά.
• Να κάνετε υγιεινές επιλογές τροφών
• Να αποφεύγετε την υπερκατανάλωση φαγητού
• Να προγραμματίζετε ένα ετήσιο πρόγραμμα φυσικής άσκησης.

Αυτοί οι τομείς αποτελούν τα ζωτικής σημασίας σημεία για μία μακρά και υγιή ζωή.

Κριτική του ΔΣΜ

Είναι γεγονός ότι ο ΔΣΜ υπολογίζει την μάζα ανά μονάδα σωματικής επιφάνειας. Λόγω αυτού του γεγονότος τα άτομα στα οποία υπάρχει μία υψηλή αναλογία μυικής μάζας (όπως για παράδειγμα οι αθλητές) ίσως να παρουσιάζουν έναν πολύ υψηλό ΔΣΜ.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση ο δείκτης αυτός δεν αποτελεί ούτε και θα μπορέσει ποτέ να αποτελέσει μία ένδειξη της φυσικής κατάστασης των ατόμων, ούτε φυσικά και της γενικής τους υγείας.

Περαιτέρω, ορισμένες κριτικές αναφέρουν  και μάλλον σωστά, ότι η ηλικία δεν λαμβάνεται υπόψη στον υπολογισμό του εν λόγω δείκτη.

Μία πολύ ισχυρή κριτική που δημοσιεύεται στην Αγγλική εφημερίδα Daily Mail, δηλώνει κατηγορηματικά:

“Ο Δείκτης Σωματικού Βάρους ΔΕΝ είναι ένας καλός δείκτης για το αν είστε υγιής ή όχι” και επικαλείται ερευνητές

Επικεντρώνεται σε τέσσερα βασικά σημεία σε αυτή την κριτική

• Ο Δείκτης Μάζας Σώματος δεν είναι ένας δείκτης του κατά πόσο είστε παχύς ή όχι
• Ο ΔΣΜ αποτελεί μία μέτρηση του μεγέθους του σώματος που βασίζεται στο βάρος και στο ύψος του ατόμου
• Οι ερευνητές αναφέρουν ότι πρόκειται για ένα εργαλείο αναφοράς και όχι για μία διάγνωση
• Η διάγνωση της φυσικής, πνευματικής και οργανικής υγείας θα μπορούσε να είναι πιο ακριβής

Η αναφορά συνεχίζει λέγοντας ότι τα άτομα θα πρέπει να ψάξουν πιο βαθιά για να εξετάσουν αυτή την έμμονη ιδέα σχετικά με τον ΔΣΜ.

Ο ΔΣΜ στην πραγματικότητα δεν αποτελεί έναν κακό δείκτη για την κατάσταση της υγείας οποιουδήποτε ατόμου, μπορεί ωστόσο να οδηγήσει τους γιατρούς στην παροχή λάθος συνταγής θα λέγαμε για τους ασθενείς.

Οι ειδικοί και πάλι επαναλαμβάνουν. ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΣΑΣ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΚΑΙ ΟΧΙ Ο ΔΣΜ.

Αντιπρόταση για Αντικατάσταση του ΔΣΜ

Μία από τις πλέον γνωστές κλινικές στην Αμερική και στο διαδίκτυο, η Μάγιο Κλίνικ (Mayo Clinic) ενώνει την φωνή της κατά του ΔΣΜ και προβάλλει μία νέα άποψη.

Αντιπροτείνει την αντικατάσταση του ΔΣΜ με τον Δείκτη Όγκου Σώματος ( ΔΟΣ) – (Body Volume Indicator – BVI).

Αντίθετα με τον ΔΣΜ που λαμβάνει υπόψη του το βάρος και το ύψος ενός ατόμου, ο ΔΟΣ λαμβάνει υπόψη του άλλους κριτικούς παράγοντες όπως, η μάζα λίπους, η άπαχη μάζα, καθώς και η κατανομή βάρους, για τον προσδιορισμό της σωματικής σύνθεσης του ατόμου.

Οι ειδικοί της συγκεκριμένης άποψης επιθυμούν να δώσουν στα άτομα να καταλάβουν ότι η παχυσαρκία είναι μία σύνθετη ασθένεια που δεν ορίζεται μόνον από το βάρος.

Είναι χαρακτηριστικό αυτό που δηλώνουν οι συγκεκριμένοι ερευνητές ότι, το λίπος στην περιοχή της μέσης η οποία καλύπτει όργανα, συνδέεται με μεγαλύτερη πιθανότητα πρόωρου θανάτου από ότι το λίπος που φέρεται να εμφανίζεται σε άλλα σημεία του σώματος.

Για παράδειγμα, δύο γυναίκες μπορούν να έχουν το ίδιο βάρος και ύψος, αλλά εάν η μία φέρει το περισσότερο βάρος της στους γοφούς, ενώ η δεύτερη γυναίκα έχει μία κατανομή του βάρους στην περιφέρεια, η δεύτερη θα αντιμετωπίζει μεγαλύτερο κίνδυνο από την πρώτη. Οι ΔΣΜ θα είναι ίδιοι και στις δύο περιπτώσεις, αλλά επειδή ο Δείκτης Όγκου Σώματος λαμβάνει υπόψη του την κατανομή βάρους και το ποσοστό λίπους που αποθηκεύεται στην περιφέρεια μέσης, οι δύο αριθμοί θα είναι τελικά διαφορετικοί.

Είναι μία άλλη άποψη, μάλλον πιο πλήρης, αλλά όχι αποδεδειγμένη ακόμη σε ευρύ κοινό και σε διάφορες περιπτώσεις κλινικών μελετών. Ενδιαφέρουσα πάντως.

Θα το δούμε στο μέλλον. Το συμπέρασμα πάντως σε αυτό το σημείο είναι ένα.

Υπάρχει διαδεδομένη η αντίληψη ότι ο συγκεκριμένος ΔΣΜ δεν είναι απόλυτα πλήρης και μόνον ενδείξεις μπορεί να προσφέρει, για αυτό άλλωστε και ο λόγος για τον ισχυρό πόλεμο που δέχεται.

Η Δική μας άποψη

Είναι γεγονός ότι οι περισσότερες μελέτες και κλινικές δοκιμές λαμβάνουν υπόψη τους τον ΔΣΜ των ατόμων που πρόκειται να συμμετάσχουν στην συγκεκριμένη έρευνα.

Υπάρχει μία διάχυτη εμμονή στον δείκτη αυτό που διαχωρίζει άτομα και τα επίπεδα υγείας τους.

Είναι επίσης γεγονός ότι ο συγκεκριμένος δείκτης λαμβάνει υπόψη του μόνον το βάρος και το ύψος ενός ατόμου, που όπως υποστηρίζουν οι υπερασπιστές του, αποτελούν μεγέθη καταμετρημένα ασφαλώς και άρα καταλήγουν σε ένα σωστό αποτέλεσμα.

Ενώ από την άλλη πλευρά η μέτρηση της περιφέρειας μέσης είναι πάντοτε αμφίβολο αν έχει μετρηθεί με ακριβή τρόπο που να αντιπροσωπεύει μία σοβαρή παράμετρο για την εξαγωγή αποτελεσμάτων.

Κατά την άποψη μου δύο είναι οι πολύ σημαντικοί παράγοντες που προκαλούν και την κριτική, και μάλιστα ισχυρή, στον συγκεκριμένο δείκτη.

Η μη συμμετοχή της ηλικίας και το μέγεθος της μυικής μάζας. Πολλοί σημαντικοί και οι δύο και ιδιαίτερα ο πρώτος, αυτός της ηλικίας.

Δεν είναι δυνατόν όλα τα άτομα να αντιμετωπίζονται κατά τον ίδιο τρόπο από έναν απλό μαθηματικό τύπο που κρίνει υποτίθεται την κατάσταση της υγείας τους.

Όπως επίσης δεν είναι δυνατόν άτομα, αθλητές και μη, να μην αντιμετωπίζονται με μία πρόσθετη παράμετρο για το γεγονός της μυικής μάζας που παρουσιάζεται στο σώμα τους.

Από μία προσεκτική ματιά φαίνεται ότι αποτελεί σε τελευταία ανάλυση έναν δείκτη βολικό θα έλεγα που κατηγοριοποιεί άτομα εύκολα για να διευκολύνει γιατρούς, φαρμακευτικές εταιρίες, ακόμη και ερευνητές που θέλουν έναν γρήγορο και εύκολο τρόπο για να δημιουργήσουν τις ομάδες έρευνας που απαιτούνται για την δική τους μελέτη.

Η τελική μας συμβουλή θα είναι να δώσετε λίγο περισσότερη προσοχή στο δικό σας πρόβλημα βάρους προσπαθώντας να το αντιμετωπίσετε με τους δοκιμασμένους και παραδοσιακούς τρόπους (όπως δίαιτα, άσκηση, κλπ) και όχι να κυριεύεστε από έμμονες ιδέες δεικτών και άλλων μαθηματικών υπολογισμών που σε τελευταία ανάλυση ίσως δεν αξίζουν και τίποτε σαν δείκτες υγείας αυτοί καθαυτοί και διευκολύνουν διάφορες ομάδες στην δική τους εργασία.