Δείκτης Σωματικής Μάζας, πως τον βρίσκουμε & τι ακριβώς μετρά

Τί είναι ο Δείκτης Σωματικής Μάζας και πώς θα μάθω να βρίσκω τον δικό μου;

Ο Δείκτης Σωματικής Μάζας, ή αλλιώς ΔΣΜ, (Body Mass Index- BMI) είναι ένας αριθμός που προκύπτει ως συνάρτηση του ύψους με το βάρος μας και μας επιτρέπει να μετράμε το σωματικό μας πάχος. Προκύπτει λοιπόν από αυτό εάν ανήκουμε στην κατηγορία των παχύσαρκων, των υπέρβαρων ή των φυσιολογικών ατόμων. Τόν αριθμό αυτό είναι καλό να τον γνωρίζουμε όλοι για τον εαυτό μας για να βλέπουμε αν είμαστε σε φυσιολογικά επίπεδα βάρους ή όχι. Γιατι αν είμαστε υπέρβαροι (δηλαδή ο ΔΣΜ μας είναι μεγαλύτερος του 25) μας απειλούν πολλοί κίνδυνοι για την υγεία μας και πρέπει να φροντίσουμε γι’ αυτό.

Ουσιαστικά ο ΔΣΜ είναι ένας δείκτης αξιολόγησης που χρησιμοποιούν οι γιατροί και οι ερευνητές για να κρίνουν εάν το βάρος μας είναι φυσιολογικό για το ύψος μας. Πρακτικά όμως είναι ένας απλός μαθηματικός τύπος. Σύμφωνα με τον τύπο αυτό, διαιτούν το βάρος (σε κιλά) με το ύψος είς το τετράγωνο. (εδώ η μέτρηση γίνεται σε μέτρα).

Να πούμε ένα παράδειγμα για να γίνει κατανοητό:

Εάν το βάρος μου είναι 50 κιλά και το ύψος μου 1,59 τότε :

50 : (1,59 x 1,59) =

50 : 2,52= 19,8

Προκύπτει ότι ο ΔΣΜ μου είναι σε φυσιολογικές τιμές.

Να δούμε τώρα ποιές είναι οι κατηγορίες που υπάρχουν σχετικά με τον ΔΣΜ και τις τιμές του:

Τον αριθμό αυτό είναι σημαντικό να τον ξέρει ο καθένας μας και να γνωρίζει πού του χρησιμεύει.

Τί υποστηρίζει η ιατρική γι’ αυτό:

Σύμφωνα με την ιατρική και συγκεκριμένα σε μια έκθεση που παρουσιάστηκε σ’ ένα ιατρικό περιοδικό, το υπερβολικό βάρος έχει μεγάλο αντίκτυπο στη μέση ηλικία αφού μπορεί να προκαλέσει ακόμα και το θάνατο. Και το αντίθετο όμως, ένας χαμηλός δείκτης σωματικής μάζας, κάτω του φυσιολογικού,(κάτω του 18,5) έχει εξίσου δυσάρεστες συνέπειες και κρύβει κινδύνους για την υγεία.

Είναι πολλοί οι ειδικοί που πιστεύουν στον ΔΣΜ και τον θεωρούν πολύ σημαντικό παράγοντα για να αποφεύγεις τους κινδύνους του οργανισμού. Και αποτελεί γι’ αυτούς ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο.

Πολλοί όμως είναι και αυτοί που αμφισβητούν τη σημασία του. Αυτό το στηρίζουν στο γεγονός ότι ο αριθμός αυτός θεωρούν ότι θα πρέπει να είναι σε συνάρτηση με την ηλικία, τη μυική μάζα του καθενός, το φύλο και άλλων παραγόντων. Και εκτιμούν ότι ο καλύτερος τρόπος είναι να μετρήσετε με τη μεζούρα την περιφέρειά σας γιατί αυτή απο μόνη της εξηγεί πολύ περισσότερα πράγματα.

Πάρτε ως παράδειγμα έναν αθλητή. Ο ΔΣΜ του μπορεί να παρουσιαστεί υψηλός, πάνω απο τα φυσιολογικά όρια, ενώ το σωματικό του λίπος να μην είναι υψηλό. Εκεί δεν σημαίνει ότι ο συγκεκριμένος αθλητής είναι υπέρβαρος αλλά έχει περισσότερη μυική μάζα.

Αυτό συνέβη και στον αθλητή Μάικλ  Τζόρνταν. Ενώ ο ΔΣΜ του ήταν 27-29 και αυτόματα τον κατέτασσε στην κατηγορία των υπέρβαρων, πράγμα που δεν ισχύει στην πραγματικότητα, η τιμή της περιφέρειάς του ήταν κάτω από 30.

Επίσης σε ηλικιωμένα άτομα ο ΔΣΜ είναι σύνηθες να φαίνεται φυσιολογικός, όμως στην πραγματικότητα, αφού με τα χρόνια έχει χαθεί η μυική του μάζα, ο δείκτης αντικατοπτρίζει το λίπος στο σώμα του.

Οι εκτιμήσεις λοιπόν των ειδικών θα πρέπει να αφορούν στο σωματικό λίπος, και την εκατοστιαία μέτρησή του, στο ιστορικό δίαιτας, στο οικογενειακό ιστορικό αλλά και στο πρόγραμμα άσκησης που ακολουθεί.

Η κατανομή του βάρους είναι πολύ σημαντικό κεφάλαιο

Είναι ενδιαφέρον να πούμε ότι το σωματικό λίπος επηρεάζει την υγεία μας λιγότερο ή περρισσότερο ανάλογα με τη θέση που βρίσκεται στο σώμα μας. Κάποιοι δηλαδή αποθηκεύουν περισσότερο λίπος στην κοιλιά και άλλοι στους γλουτούς και στους γοφούς. Αυτοί που αποθηκεύουν περισσότερο λίπος στην κοιλιά έχουν περισσότερους κινδύνους στην υγεία τους και ανήκουν δικαιολογημένα στην κατηγορία των υπέρβαρων. Αυτό συμβαίνει γιατί το πάχος στην κοιλιακή χώρα καλύπτει κάποια όργανα με αποτέλεσμα να μην λειτουργούν καλά και τους καθιστά πιο ευάλωτους σε προβλήματα υγείας όπως και οι υπέρβαροι.

Συνεπώς η μέτρηση της περιφέρειας επιφέρει πιο έγκυρα αποτελέσματα σχετικά με την υγεία και τους κινδύνους της.

Μετά από έρευνες των εθνικών Ινσιτούτων Υγείας η μεγάλη περιφέρεια (για τον άντρα μεγαλύτερη από 100 εκατοστά και για τη γυναίκα μεγαλύτερη από 87,5 εκατοστά) σχετίζεται περισσότερο με κινδύνους όπως ο διαβήτης τύπου 2, με την υπέρταση, με υψηλά επίπεδα χοληστερίνης και ασθένειες που αφορούν στην καρδιά.

Για να πετύχετε μια ακριβής μέτρηση στην περιφέρειάς σας δεν χρειάζεται να είστε άριστοι στα μαθηματικά. Πάρ’τε απλά μια μαλακή μεζούρα και τοποθετήστε την πάνω ακριβώς απ’το ισχύο, στο σημείο του ομφαλού. Ακουμπήστε την απαλά χωρίς να πιέζετε την κοιλιά όπως όταν φοράτε ζώνη.

Σ’ αυτό που όλοι οι ιατροί συνφωνούν μεταξύ τους είναι ότι το βάρος αποτελεί έναν μόνο παράγοντα στον κίνδυνο μιας ασθένειας. Και μαζί με αυτό πρέπει να συνυπολογιστεί η περιφέρεια της μέσης, το σωματικό λίπος, η ηλικία ,το φύλο, το ιατρικό ιστορικό, ο ΔΣΜ και άλλοι παράγοντες που είναι το ίδιο σημαντικοί. Συγκεντρώνοντας όλες τις πληροφορίες από όλες αυτές τις μετρήσεις τότε η εκτίμηση θα γίνει καλύτερα και θα είναι πιο αξιόπιστη.

Πώς θα αποκτήσω έναν ΔΣΜ που να βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα;

Το πρώτο που μπορείτε να κάνετε είναι να ξεκινήσετε να τρέφεστε υγιεινά. Να ακολουθήσετε μια διατροφή χαμηλή σε λιπαρά και υψηλή σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Ταυτόχρονα πρέπει να βρείτε πρόγραμμα γυμναστικής που να είναι σωστό για την περίπτωσή σας και να ταιριάζει στα γούστα σας ώστε να το παρακολουθείτε με συνέπεια χωρίς να βαρεθείτε. Τέλος μπορείτε να αγοράσετε κάποιο από τα πολλά συμπληρώματα αδυνατίσματος που υπάρχουν στο διαδίκτυο και που είναι εγκεκριμένα και ασφαλή.

Άν καταφέρετε όχι μόνο να μην πάρετε κιλά αλλά να χάσετε και κάποια περιττά, τότε είστε σε πολύ καλό δρόμο. Χάνοντας στην πορεία όλα τα υπόλοιπα που χρειάζονται θα παρατηρήσετε μεγάλη βελτίωση στη χοληστερίνη, το ζάχαρο και τη πίεση του αίματος.

Συνοπτικά τα στάδια που προτείνονται είναι :

• Να κάνετε τη σωστή επιλογή στη διατροφή σας (να τρώτε υγιεινές τροφές)
• Να κόψετε τις μεγάλες ποσότητες φαγητού
• Να βρείτε ποιό είδος άσκησης σας αρέσει και να κλείσετε μια ετήσια συνδρομή για να «δεσμευτείτε» και να μην τα παρατήσετε.
• Να αγοράσετε κάποιο συμπλήρωμα αδυνατίσματος.

Αυτά τα στάδια είναι μια πρόταση για όλη την υπόλοιπη ζωή σας και πρέπει να αποτελούν μια γενική στάση ζωής.

Αρνητικές κριτικές για το ΔΣΜ

Όπως προείπαμε, ο ΔΣΜ υπολογίζει βάρος σε συνάρτηση με το ύψος. Αυτό από μόνο του δεν αποδεικνύει ότι κάποιος είναι υγιής ή έχει καλή φυσική κατάσταση εάν οι τιμές του είναι φυσιολογικές. Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψιν πριν κάνουμε μια σχετική διάγνωση. Η ηλικία είναι ένας από αυτούς. Η άθληση ένας ακόμα. Άν αυτοί οι παράγοντες δεν ληφθούν σοβαρά υπόψιν τότε ο γιατρός θα υποπέσει σε λάθος διάγνωση και κατά συνέπεια σε λάθος αγωγή. Γι΄αυτό οι ερευνητές και οι ειδικοί τονίζουν ότι η περιφέρεια της μέσης είναι πιο σημαντική από τον ΔΣΜ.

Η αντιπρόταση από γνωστή κλινική της Αμερικής

Η Mayo Clinic παρουσιάζει μια νέα πρόταση που ακυρώνει εντελώς τον ΔΣΜ. Προτείνει την αντικατάστασή του με τον ΔΟΣ. (Δείκτης Όγκου Σώματος) (Body Volume Indicator – BVI)

Σε αντίθεση με τον ΔΣΜ που υπολογίζει το ύψος και το βάρος του ανθρώπου, ο ΔΟΣ  υπολογίζει πολλούς παράγοντες μαζί. Υπολογίζει το λίπος που έχει κάποιος στον οργανισμό του, την άπαχη μάζα, και την κατανομή του βάρους του. Προσπαθούν λοιπόν να εξηγήσουν ότι η παχυσαρκία δεν αναγωρίζεται αποκλειστικά από το βάρος αλλά είναι πιο περίπλοκη ασθένεια. Οι ίδιοι ερευνητές τονίζουν πόσο επικίνδυνο είναι το λίπος στην κοιλιά και την μέση αφού καλύπτει όργανα και μπορεί να προκαλέσει πρόωρο θάνατο σε σχέση με το λίπος που βρίσκεται αλλού πάνω στο σώμα.

Δύο άνθρωποι μπορεί να είναι ίδιοι στο βάρος και στο ύψος έχοντας συσσωρευμένο λίπος σε διαφορετικά σημεία του σώματός τους. Αυτός που έχει το περισσότερο λίπος του στην περιφέρεια, διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο  από τον άλλο που το έχει π.χ. στους γοφούς.

Και στα δυο παραδείγματα ο ΔΣΜ είναι ο ίδιος όμως ο κίνδυνος στον έναν πιο υψηλός. Εδώ ο ΔΟΣ θα έβγαζε διαφορετικές τιμές οπότε θα ήταν και πιο ρεαλιστικό το αποτέλεσμα.

Αυτή η πρόταση ακούγεται αρκετά ενδιαφέρουσα αν και δεν έχει αποδειχθεί ακόμα. Στο μέλλον όμως θα έχουμε μια σχετική διαπίστωση γι’ αυτό. Το σίγουρο είναι ότι ο ΔΣΜ δεν είναι πλήρης και δεν αντικατοπτρίζει την απόλυτη αλήθεια.

Τί συμπέρασμα βγάζω εγώ από όλη αυτή τη μελέτη

Είναι λογικό ότι μετρώντας το βάρος και το ύψος ενός ατόμου, ο ΔΣΜ θα καταλήξει σε ένα ακριβές αποτέλεσμα. Δεν υπάρχει περιθώριο λάθους. Στην καταμέτρηση όμως της περιφέρειας είναι αμφίβολο αν τα νούμερα είναι απολύτως σωστά μιας και η μέτρηση μπορεί να μην γίνει με πολύ ακριβή τρόπο. Το λάθος λοιπόν που πιστεύω εγώ ότι υπάρχει στον ΔΣΜ, και που γι΄αυτό έχει γίνει πολύ κριτική, είναι ότι δεν λαμβάνει υπόψιν την ηλικία και τη μυική μάζα. Ειδικά η ηλικία είναι πολύ σημαντικός παράγοντας.

Είναι αδύνατον κατά τη γνώμη μου ένας μαθηματικός τύπος να κρίνει την υγεία όλων των ατόμων με τον ίδιο τρόπο χωρίς να λαμβάνει και άλλες παραμέτρους υπόψιν. Οι αθλητές για παράδειγμα δεν μπορέι να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο με άλλους που δεν γυμνάζονται αφού η μυική τους μάζα στο σώμα είναι μεγαλύτερη.

Θεωρώ ότι αποτελεί απλά έναν γρήγορο και εύκολο τρόπο για να κατηγοριοποιούνται άτομα ώστε να διευκολύνονται γιατροί και εταιρίες που θέλουν να κάνουν τη μελέτη τους.

Η δική μου συμβουλή είναι να επικεντρωθείτε στο πρόβλημα του δικού σας βάρους και να προσπαθήσετε να το επιλύσετε με τους γνωστούς δοκιμασμένους τρόπους (υγιεινή διατροφή, γυμναστική κλπ) και όχι να δίνετε τόση σημασία σε απλούς μαθηματικούς τύπους που τελικά ίσως να μην αξίζουν τίποτα για εσάς, παρά μόνο για τους διάφορους ερευνητές και γιατρούς στην εργασία τους.