Ορθορεξία : Η υπερβολικά υγιεινή διατροφή … σκοτώνει !!!

Τι είναι η ορθορεξία τελικά ;

Η ορθορεξία αποτελεί μια νεότερη διατροφική διαταραχή που απασχολεί τους ειδικούς – που αναζητούν λύση στο μείζον αυτό πρόβλημα των ψ μας ! Ειδικά τα τελευταία χρόνια – και κυρίως λόγω της κατακόρυφης αύξησης της ενημέρωσης του κόσμου σχετικά με την υγιεινή διατροφή – ο κόσμος έχει στραφεί προς έναν νέο και εντελώς διαφορετικό τρόπο διατροφής. Ενώ λοιπόν μέχρι πριν λίγα χρόνια η διατροφική “μόδα” επέβαλε κάθε τυποποιημένο και γρήγορο γεύμα (fast food), πλέον ο κόσμος φαίνεται να στρέφεται (και μάλιστα συνειδητά – προς έναν πιο υγιεινό και προσεγμένο τρόπο διατροφής.

Πώς μπορεί λοιπόν η υγιεινή διατροφή να βλάψει την υγεία μας ;

Τι είναι η διαταραχή “ορθορεξία” και πώς προκαλείται ;

Τι πρέπει να γνωρίζω για να προφυλάξω την υγεία μου ;

Πώς οι υπερβολές – ακόμα και οι πιο υγιεινές – βλάπτουν τον οργανισμό μας εν αγνοία μας ;

H ορθορεξία είναι μια ακόμα διαταραχή της διατροφικής συμπεριφοράς ενός ατόμου (όπως είναι και η βουλιμία ή η ανορεξία) και είναι πλέον και επίσημα αναγνωρισμένη από τους ειδικούς της διατροφής και της υγείας και φυσικά και από τα διαγνωστικά εγχειρίδια. Πρόκειται για μια παθολογική κατάσταση που όμως σχετίζεται άμεσα με την ψυχολογική κατάσταση του ατόμου και επηρεάζεται (σε μεγάλο βαθμό) από αυτήν !

Η παθολογική – ψυχογενής αυτή κατάσταση – σύμφωνα με επίσημες στατιστικές έρευνες – πλήττει ολοένα και περισσότερο κόσμο σε όλο τον πλανήτη (και πιο συγκεκριμένα σε όλες τις προηγμένες κοινωνίες του πλανήτη).

Η ορθορεξία προτάθηκε ως παθολογική εμμονή από τον γιατρό Dr. Bratman το 1997. Η παθολογική αυτή εμμονή ξεκινάει από μια απλή προσπάθεια προσεγμένης και υγιεινής διατροφής και καταλήγει τελικά σε ψυχοπαθολογική ανάγκη του ατόμου να ακολουθήσει πιστά ένα πρόγραμμα “καθαρής” διατροφής !

Τα στάδια ως την ορθορεξία …

Η αλλαγή διατροφικών συνηθειών από μια “βρώμικη” και ανθυγιεινή διατροφή προς μια συνετή και ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά δε συνεπάγεται απαραίτητα και πρόβλημα ορθορεξίας. Η μετάβαση προς την ορθορεξία δε γίνεται αυτόματα αλλά σε βάθος χρόνου, και το άτομο περνάει από διάφορα ενδιάμεσα στάδια πριν καταλήξει σε μια ορθορεξική διατροφική συμπεριφορά.

1ο στάδιο : Ενημέρωση σχετικά με την διατροφή και την υγεία.

2ο στάδιο : Αποκλεισμός λιπαρών τροφών, τροφών πλούσιων σε υδατάνθρακες, τροφών με πολλές χημικές ουσίες, τροφών με πολλές συντηρητικές ουσίες, τυποποιημένων τροφών και fast food, τροφών μαγειρεμένων με ανθυγιεινό τρόπο (π.χ. τηγανητών τροφών) και τροφών με μεγάλη θερμιδική αξία και ελάχιστη (ή μηδενική) διατροφική αξία.

3ο στάδιο : Αποκλεισμός τροφών που κρίνονται (άλλοτε τεκμηριωμένα από ειδικούς και άλλοτε εντελώς αυθαίρετα από το ίδιο το άτομο) ως ανθυγιεινές.

4ο στάδιο : Εμμονή με το είδος των τροφών, την προέλευση και τον τρόπο παρασκευής τους που τελικά καταλήγει σε αποκλεισμό σχεδόν όλων των τροφών ως “ακατάλληλων” και “επιβλαβών” για τον οργανισμό.

Ορθορεξία : Ψυχή & σώμα “πονούν”

Η ορθορεξία δεν είναι μια απλή παθολογική πάθηση, αλλά μια σύνθετη ψυχοπαθολογική κατάσταση που απαιτεί προσοχή και παρακολούθηση από ειδικούς για την βαθύτερη αιτία εμφάνισής της.

Μια ψυχική νόσος που βλάπτει το σώμα ή μια παθολογική κατάσταση που επιδρά στην ψυχολογία ;

Πώς αντιμετωπίζεται σωστά μια διαταραχή της διατροφικής υγείας του ατόμου ;

Ποιος γιατρός είναι κατάλληλος … παθολόγος ή ψυχολόγος ;

Η ορθορεξία ή νευρική ορθορεξία όπως είναι και ο επιστημονικός όρος, είναι μια ψυχική διαταραχή. Το άτομο εγκλωβίζεται σε μια εμμονή και οδηγείται σε μια αέναη προσπάθεια αποφυγής των ανθυγιεινών τροφίμων. Ουσιαστικά, η ορθορεξία, είναι μια νεύρωση που έχει να κάνει με την καλή και υγιεινή διατροφή.

Αν και η υγιεινή είναι το Α και το Ω για έναν γερό οργανισμό, σε αυτή την περίπτωση βλέπουμε πως μια υπερβολικά υγιεινή διατροφή μπορεί να έχει τα εντελώς αντίθετα αποτελέσματα στην υγεία μας. Η υπερβολική προσπάθεια του ατόμου για κατανάλωση “καθαρών” τροφών μπορεί να οδηγήσει σε διαταραγμένη διατροφική ταυτότητα και φυσικά σε προσβολή της υγείας του.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ : Η ορθορεξία είναι μια ψυχική πάθηση που επιδρά άμεσα στο σώμα μας και στην υγεία μας. Στην περίπτωση ενός ορθορεξικού ατόμου δεν αρκεί λοιπόν η επίσκεψη σε έναν διατροφολόγο ή διαιτολόγο, αλλά επιβάλλεται και η γνώμη ενός ειδικού ψυχολόγου ώστε να “εξιχνιάσει” και να “αποκτυπτογραφήσει” τα ψυχολογικά αίτια μια τέτοιας διαταραγμένης διατροφικής συμπεριφοράς.

Η νευρική ορθορεξία διακρίνεται από την ακραία και άκαμπτη στάση του ατόμου απέναντι σε καθετί “ανθυγιεινό” ! Ακόμα και οι λεγόμενες “επιβλαβείς” τροφές όπως είναι τα γλυκά ή τα φαγητά με αυξημένα λιπαρά ή τα fast food και η pizza, μπορεί να μην επιτρέπεται να καταναλώνονται σε καθημερινή βάση ή πολύ τακτικά, αλλά ΦΥΣΙΚΑ επιτρέπονται όταν καταναλώνονται σωστά και με μέτρο !!!

Ένα ορθορεξικό άτομο αρνείται σθεναρά και με μανία οτιδήποτε επιβλαβές για την υγεία και εμμένει σε μια επισταμένη αναζήτηση υγιεινών τροφών. Στο σημείο αυτό θα λέγαμε πως ένα ορθορεξικό άτομο δε διαφέρει και πολύ από ένα ανορεξικό άτομο …

Ορθορεξία ή μήπως … “ανορεξία με επιχειρήματα” ;

Τόσο στην ψυχοπαθολογική κατάσταση της ορθορεξίας, όσο και στην ψυχοπαθολογική κατάσταση της ανορεξίας, το άτομο δείχνει αποφυγή από το φαγητό και μάλιστα με τρόπο έντονο και σχεδόν εμμονικό θα λέγαμε.

Στην κατάσταση του ορθορεξικού ατόμου το άτομο δεν αποστρέφεται το φαγητό για την θερμιδική του αξία και από φόβο για το σωματικό του βάρος, αλλά για την ποιότητα αυτού. Με λίγα λόγια, το άτομο αυτό, φαίνεται να παλεύει με μια εμμονή σχετικά με το κάθε του γεύμα, με αποτέλεσμα τελικά να αναλώνει δυσανάλογο χρόνο και σκέψη σχετικά με το γεύμα του αυτό και την πραγματική του σημασία.

Χαρακτηριστικά σε ένα ορθορεξικό άτομο είναι τα έντονα συναισθήματα που βιώνει σχετικά με καθένα από τα γεύματά του … ειδικά όταν θεωρεί (που είναι και το συνηθέστερο) ότι δεν πληρούν τις απαιτούμενες προδιαγραφές για την υγεία του. Μάλιστα, άλλες φορές τα κριτήρια αυτά είναι αληθή και βάσιμα, ενώ άλλες φορές μπορεί να είναι απλά αποτελέσματα της ίδιας του της εμμονής για μια “σωστή και υγιεινή διατροφή” !

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ : Μια λοιπόν βασική διαφορά που ανακαλύπτουμε ανάμεσα σε ένα ορθορεξικό και σε ένα ανορεξικό άτομο είναι οι λόγοι για τους οποίους αρνούνται το φαγητό! Το ορθορεξικό άτομο αρνείται να καταναλώσει το γεύμα του προβάλλοντας “επειχειρήματα” για την ποιότητα αυτού, ενώ το ανορεξικό άτομο αρνείται από φόβο για την σωματική του κατάσταση και την εικόνα του ! Το κοινό σημείο και των δύο αυτών διαταραχών της διατροφής είναι πως πηγάζουν από ψυχολογική αστάθεια και χρήζουν βοήθειας ειδικού !

Ορθορεξία & σωματικό βάρος

Όπως ήδη αναφέραμε προηγουμένως, το σωματικό βάρος (το πραγματικό σωματικό βάρος ή η λανθασμένη εικόνα που έχει ένα άτομο για αυτό και για τον εαυτό του), παίζει πρωταρχικό ρόλο στην διατροφική διαταραχή της ανορεξίας. Έχουμε όλοι κατά καιρούς συναναστραφεί ή ακούσει σχετικά για άτομα με πρόβλημα ανορεξίας. Τα άτομα αυτά μπορεί να μην έχουν καν περιττά κιλά και μάλιστα ορισμένες φορές είναι και ελλιποβαρή … και παρ’όλα αυτά αντιμετωπίζουν εξαιρετικά έντονο στρες για την εικόνα τους και τα κιλά τους. Αποφεύγουν το φαγητό και διακατέχονται πάντοτε από έντονες τύψεις μετά από ΚΑΘΕ γεύμα τους.

Αντιθέτως, στην περίπτωση της διατροφικής διαταραχής της ορθορεξίας, το σωματικό βάρος παίζει δευτερεύονται ρόλο, αφού δεν είναι αυτό που υποκινεί τη διαταραχή. Τι εννοούμε όμως με αυτό ;

Το ορθορεξικό άτομο μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να ανησυχεί παράλληλα – εκτός από την ποιότητα του φαγητού του και την υγεία του – και με το σωματικό του βάρος και την εικόνα που βγάζει στα μάτια των γύρω του, ενώ σε άλλες περιπτώσεις το ορθορεξικό άτομο δεν ενδιαφέρεται καθόλου για αυτό.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Σύμφωνα με τους ειδικούς, η ορθορεξία δεν είναι απαραίτητο να συμπίπτει με μια ανησυχία και στρες σχετικά με το σωματικό βάρος. Ουσιαστικά το κίνητρο και “κλειδί” της συγκεκριμένης διατροφικής νεύρωσης είναι η ποιότητα και η “τελειότητα” θα λέγαμε των τροφών που καταναλώνει το άτομο, καθώς επίσης και οι τύψεις, η ενοχή και η ντροπή σε περίπτωση κατανάλωσης “βρώμικών” ανθυγιεινών τροφών !

Το ορθορεξικό άτομο – Όπως και το ανορεξικό άτομο – βοιώνει ένα βαθύ πλήγμα στην αυτοεκτίμησή του ΚΑΘΕ ΦΟΡΑ που παραβλέπει τους προσωπικούς του κανόνες και καταναλώνει τις “απαγορευμένες” τροφές !

Το διαδίκτυο, το Instagram … και μια νεύρωση

Πολλές φορές το “καλό” μπορεί να μετατραπεί σε “κακό” και “επικίνδυνο” για τον οργανισμό και την υγεία όταν δεν υπάρχει μέτρο. Την ίδια ακριβώς επικινδυνότητα υποβόσκει και η λογική του βεγκανισμού (veganism) και της κατανάλωσης “καθαρών τροφών” (clean eating).

Δυστυχώς στις ημέρες μας η υπερβολική πληροφόρηση μπορεί να μετατραπεί σε “εχθρό”. Ο υπερβολικός ζήλος όταν ξεπερνάει τα όρια οδηγεί σε εμμονές και ψυχοπαθολογικές διαταραχές εξαιρετικά επικίνδυνες για την υγεία. Δεν είναι λίγα τα άτομα μάλιστα που έχουν οδηγηθεί ακόμα και στο θάνατο εμπλεκόμενα μέσα στα “δίχτυα” μια τέτοιας διαταραχής.

Το Instagram μπορεί λοιπόν να αποτελέσει για πολλά άτομα πηγή έμπνευσης και κίνητρο για μια καλύτερη ζωή, μια πιο όμορφη καθημερινότητα και για μεγαλύτερη ποικιλία και λύσεις στην διατροφική ρουτίνα τους, ενώ για άλλα άτομα μπορεί να παίξει το ρόλο “μοχλού” στο ξεκίνημα μια “κατρακύλας” σε έναν γκρεμό νευρώσεων. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και με διατροφικά προγράμματα που αποκλείουν τροφές … όπως ο βεγκανισμός.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ : Όπου χάνεται το μέτρο χάνονται και όλα τα οφέλη … ακόμα και στα πιο υγιεινά πράγματα και στις πιο υγιεινές συνήθειες !

Ο βεγκανισμός μπορεί να προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα στην υγεία, αλλά όταν εμπλακεί με την ορθορεξία (με την εμμονή δηλαδή για μια σωστή και υγιεινή διατροφή) μπορεί να επιφέρει σοβαρές βλάβες στον οργανισμό ! Πολύ συχνά ένα άτομο με τάση προς διατροφική νεύρωση ορθορεξίας μπορεί να στραφεί αρχικά προς τον βεγκανισμό στα πλαίσια πάντα αναζήτησης μιας καλύτερης διατροφής και μιας καλύτερης και πιο υγιεινής ζωής.

ΠΡΟΣΟΧΗ : Τίποτα δεν είναι πιο ωφέλιμο για τον οργανισμό από ένα ευτυχισμένο σώμα και μια ευτυχισμένη ψυχή ! Οι οποιασδήποτε μορφής υπερβολές καταβάλλουν και το σώμα και την ψυχή μας και μας κάνουν δυστυχισμένους ! Σε περίπτωση που αντιληφθείτε διαφορά στις διατροφικές σας συνήθειες ή στις διατροφικές συνήθειες κάποιου οικείου σας απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό !