Φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου : Είναι η μάστιγα του αιώνα μας ;

21ος αιώνας : Τί δεινά έφερε μαζί του ;

Ο έντονος τρόπος ζωής του προηγμένου δυτικού κόσμου, εκτός από ανάπτυξη στην τεχνολογία έφερε μαζί του και πολλά προβλήματα στην υγεία του ανθρώπου … ένα εκ των οποίων οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου.

Πώς όμως μπορεί να επηρεάσει ο τρόπος ζωής την υγεία του εντερικού μας συστήματος ;

Τι είναι οι φλεγμονώδεις νόσοι των εντέρων και πώς προκαλούνται ;

Ποιες είναι αυτές οι νόσοι και τι πρέπει να γνωρίζουμε για αυτές ;

Πώς θα μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε μια φλεγμονώδη νόσο του εντέρου ;

Ας ξεκινήσουμε όμως από την αρχή … Μιλώντας για “φλεγμονώδη νόσο του εντέρου” δεν αναφερόμαστε σε μια μόνο ασθένεια. Ο όρος αυτός καλύπτει σαν ορολογία μια μεγάλη ομάδα ασθενειών που επιδρούν και επηρεάζουν τη γαστρεντερική οδό (άλλοτε πιο ήπια και άλλοτε πολύ πιο επώδυνα).

Δύο πολύ σοβαρές νόσοι αυτής της κατηγορίας – και μάλιστα ιδιαίτερα διαδεδομένες τα τελευταία χρόνια – είναι η “νόσος του Crohn” και η “ελκώδης κολίτιδα” !

Οι επιστήμονες μελετούν επισταμένα τα τελευταία χρόνια τις νόσους αυτές αλλά και γενικότερα τις φλεγμονώδεις νόσους του εντερικού συστήματος, αλλά παρ’όλα αυτά δεν είναι ακόμα ικανοί να δώσουν μια σίγουρη απάντηση για ΤΙ είναι ακριβώς αυτό που προκαλεί αυτές τις νόσους.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Αυτό που παρατήρησαν οι επιστήμονες σε όλους τους πάσχοντες από φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου, είναι πως παρουσίαζαν ένα ασθενές ανοσοποιητικό σύστημα και έναν καταπονημένο οργανισμό … γεγονός που αποτελεί κλασικό σημάδι ώστε να αναγνωρίσουμε μια τέτοια νόσο.

Δυστυχώς, εκτός από τα αίτια ανάπτυξης αυτών των ασθενειών, παραμένουν ακόμα άγνωστοι και οι τρόποι αντιμετώπισής τους, με αποτέλεσμα να παραμένει πολύ κόσμος ακόμα σε αγωνία και να υποφέρει από κάποια τέτοια ασθένεια.

Νόσος του Crohn & Ελκώδης κολίτιδα

Τόσο η νόσος του Crohn όσο και η ελκώδης κολίτιδα, είναι νοσήματα που συνηθίζουν να προκαλούν χρόνια φλεγμονή (και μάλιστα  η νόσος του Crohn όχι μόνο στο παχύ έντερο, αλλά και σε ολόκληρο το γαστρεντερικό σύστημα) ! Οι ασθένειες αυτές – που είναι γνωστές και ως Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσοι του Εντέρου (ΙΦΝΕ) – παραμένουν ένα άλυτο μυστήριο για την επιστημονική κοινότητα που προσπαθεί ακόμα να αποσαφηνίσει τα αίτια που οδηγούν στην εμφάνισή τους, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορέσουν να αντιμετωπιστούν.

Με τις μέχρι τώρα έρευνες και τα μέχρι τώρα δεδομένα, κυριαρχεί η άποψη πως η χρόνια φλεγμονή προκαλείται από μια αλληλεπίδραση παραγόντων (όπως η κληρονομική προδιάθεση και το περιβάλλον στο οποίο ζει το άτομο).

ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Πρόσφατα, η επιστημονική κοινότητα διαπίστωσε την ύπαρξη πολλών χρωμοσώματων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην εμφάνιση μιας τέτοιας νόσου … αλλά που από μόνα τους δεν θα ήταν ικανά να την προκαλέσουν !

Καθοδηγούμενοι λοιπόν από αυτή τη διαπίστωση, οδηγήθηκαν στην σκέψη πως οι νόσοι αυτή προκαλούνται τόσο από το DNA του ατόμου (και άρα την κληρονομικότητα), όσο και από την αλληλεπίδραση του ατόμου αυτού με το περιβάλλον του !

Τι εννοούμε όμως με τον όρο “περιβάλλον” ;

Ποια στοιχεία του περιβάλλοντος θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη μιας τέτοιας φλεγμονώδους νόσου ;

Τι πρέπει να γνωρίζουμε … και τι να αποφεύγουμε ;

Όπως μας εξηγούν οι ειδικοί, αναγνωρίστηκαν περισσότερα από 200 γονίδια που θα μπορούσαν να προκαλέσουν φλεγμονώδη νόσο στο έντερο, αλλά η γενετική από μόνη της δεν ήταν ικανή για να οδηγήσει στην εμφανιση της νόσου. Οι ειδικοί μελέτησαν λοιπόν το περιβάλλον στο οποίο ζούσε κάθε άνθρωπος ώστε να εντοπίσουν αλληλεπιδράσεις με αυτό και οδηγήθηκαν στη διαπίστωση πως τα χρωμοσώματα αυτά και η γονιδιακή προδιάθεση του ατόμου αν συνδυαστούν με συγκεκριμένες περιβαλλοντικές συνθήκες μπορούν να οδηγήσουν πραγματικά στην εμφάνιση τέτοιων νόσων.

Μερικοί χαρακτηριστικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες που συνέβαλαν στην εμφάνιση τέτοιων φλεγμονώδων νόσων είναι :

• οι διαρκείς στρεσσογόνες καταστάσεις
• οι διάφοροι ιοί
• ο καπνός
• οι συνεχείς διατροφικές μεταβολές
• το ασθενές ανοσοποιητικό σύστημα (ανεξαρτήτως αιτίας)
• τα διάφορα βακτήρια
• μερικά αντιρρεμαυτικά φάρμακα

ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Αν και δεν έχει αποδειχθεί, οι επιστήμονες μελετούν και το σημαντικό ενδεχόμενο να παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση αυτών των ασθενειών και ο ψυχολογικός παράγοντας (άγχος, στρες, θλίψη, οργή, κατάθλιψη).

Νόσος του Crohn & Ελκώδης κολίτιδα : Ομοιότητες & Διαφορές

Αν και εμφανίζουν αρκετά κοινή συμπτωματολογία, οι δύο αυτές φλεγμονώδεις νόσοι, διαφέρουν αρκετά σε πολλά σημεία (μεταξύ των οποίων και η αντιμετώπισή τους) ! Άλλες φορές η διάγνωση (και άρα και η αντιμετώπιση) της νόσου είναι αρκετά απλή (τουλάχιστον για έναν έμπειρο και εξειδικευμένο γαστρεντερολόγο), και άλλες πάλι φορές η εξακρίβωση για το αν πρόκειται για νόσο του Crohn ή για ελκώδη κολίτιδα φαίνεται πραγματικά εξαιρετικά δύσκολη.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Πολύ συχνά η εξακρίβωση της ακριβούς φλεγμονώδους νόσου γίνεται πολύ αργότερα – και κατά τη διάρκεια της ασθένειας του ατόμου – όπου κάποια αντίδραση ή κάποιο χαρακτηριστικό καθιστά τελικά σαφές για το ποια νόσος είναι η προκείμενη. Μάλιστα υπάρχουν και φορές που η ασθένεια γίνεται προφανής μόνο κατόπιν χορήγησης θεραπείας !

Δυστυχώς, τα περισσότερα από τα συμπτώματα αυτών των νόσων, είναι κοινά και συνήθη, με αποτέλεσμα το άτομο που νοσεί από αυτή να νιώθει μπερδεμένο μη μπορώντας να κατανοήσει τι πραγματικά είναι αυτό που έχει και πώς μπορεί να το αντιμετωπίσει !

Ωστόσο, και η νόσος του Crohn αλλά και η ελκώδης κολίτιδα, είναι χρόνια νοσήματα και απαιτούν ιατρική παρακολούθηση αλλά και εκπαίδευση του ίδιου του ασθενή ώστε να μπορεί (ενεργά και όχι παθητικά) να συμμετέχει στην διαδικασία αντιμετώπισης της νόσου !

Αν και έχουν λοιπόν πολλά κοινά συμπτώματα οι δύο αυτές τόσο διαδεδομένες στις μέρες μας ασθένειες, έχουν και μερικές πολύ σημαντικές διαφορές που τις κάνουν πιο αναγνωρίσιμες ώστε να οδηγηθούμε σε διάγνωση και άρα και σε θεραπεία.

Τα άτομα που πάσχουν από ελκώδη κολίτιδα παραπονιούνται συνήθως για έναν πολύ συγκεκριμένο πόνο που εντοπίζεται στο κάτω αριστερό μέρος της κοιλιάς, ενώ αντίθετα τα άτομα που πάσχουν από νόσο του Crohn παραπονιούνται συνήθως για έναν αντίστοιχο πόνο αλλά στο κάτω δεξιό μέρος της κοιλιάς !

Επίσης, τα άτομα που πάσχουν από ελκώδη κολίτιδα παρουσιάζουν πολύ συχνά αιμορραγία κατά τις κενώσεις τους (από το ορθό έντερο), ενώ τα άτομα που πάσχουν από νόσο του Crohn δεν παρουσιάζουν (όχι τουλάχιστον τόσο συχνά !) τέτοια αιμορραγικά επεισόδια !

Φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου : Συμπτώματα

Όπως ήδη αναφέραμε, τα περισσότερα από τα συμπτώματα των δύο αυτών σοβαρών χρόνιων ασθενειών, είναι κοινά … αλλά όχι όλα !

Όι φλεγμονώδεις αυτές νόσοι, αν και δεν είναι ξεκάθαρα κληρονομικές ασθένειες, ωστόσο παρατηρούνται κυρίως μεταξύ ατόμων της ίδιας οικογένειας.

Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες και στατιστικές μελέτες, οι ασθένειες αυτές μπορούν να εμφανιστούν σε άτομα οποιασδήποτε ηλικίας (βρέφη, παιδιά, εφήβους ή ενηλίκους), αν και συχνότερα εντοπίζονται σε άτομα ηλικία μεταξύ 15 και 35 ετών ! Όπως δείχνουν τα μέχρι τώρα στοιχεία, αυτές οι νόσοι, δεν εμφανίζουν”προτίμηση” σε κάποιο φύλο και παρατηρούνται εξίσου σε άνδρες και γυναίκες !

Οι δύο αυτές νόσοι έχουν τόσα κοινά χαρακτηριστικά που ακόμα και στις μέρες μας – και παρά την μεγάλη ανάπτυξη των επιστημών – είναι εξαιρετικά δύσκολο σε έναν γιατρό (όσο έμπειρος και αν είναι) να ξεχωρίσει αν πρόκειται για νόσο του Crohn ή για ελκώδη κολίτιδα !

Και οι δύο νόσοι είναι επίπονες και “βασανιστικές” και ταλαιπωρούν εκατομμύρια ανθρώπους. Στο περιβάλλον μας όλοι έχουμε κάποιον άνθρωπο που πάσχει από ελκώδη κολίτιδα.

Τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα των φλεγμονωδών νόσων του εντέρου είναι :

• πόνος στην κοιλιακή χώρα
• διάρροια
• κόπωση
• εμετός
• άφθες
• αρθρίτιδα
• απώλεια βάρους
• αναιμία (με έλλειψη βιταμίνης Β12)
• ατονία
• υποθρεψία
• δερματικά εξανθήματα
• δυσκοιλιότητα
• συρίγγια (της ορθικής χώρας)
• αίμα στην αφόδευση
• αιμορραγία από τον ορθό
• έλκος της στοματικής κοιλότητας
• οίδημα στα ούλα
• αρθραλγία
• φλεγμονή του ήπατος
• φλεγμονή των οφθαλμών
• πέτρες στα νεφρά
• ψωρίαση

Τρόποι διάγνωσης των φλεγμονωδών νόσων του εντέρου

Μόλις το άτομο εντοπίσει κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα είναι καλό να επισκεφτεί έναν γιατρό. Όταν ο γιατρός αξιολογήσει τα συμπτώματα που του αναφέρει ο ασθενής θα προτείνει κάποιες εξετάσεις για επιβεβαίωση της όποιας φλεγμονώδους νόσου.

Μερικές χαρακτηριστικές εξετάσεις που συνηθίζονται για τη διάγνωση τέτοιων ασθενειών είναι :

• εντεροσκόπηση
• ενδοσκόπηση
• κολονοσκόπηση
• υπολογιστική τομογραφία της κοιλίας
• σιγμοειδοσκόπηση
• βαριούζος υποκλυσμός
• απεικόνιση του γαστρεντερικού σωλήνα
• καλλιέργεια κοπράνων

Η θεραπεία των νοσημάτων αυτών δεν είναι δραστική … με άλλα λόγια – αφού τα νοσήματα αυτά είναι χρόνια – αναφερόμαστε σε θεραπείες που αφορούν στην εξέλιξη της νόσου και όχι στην καταπολέμησή της. Δυστυχώς τα νοσήματα αυτά συνοδεύουν το άτομο εφ’όρου ζωής !

Άλλοι ασθενείς εμφανίζουν μια πιο ήπια μορφή μιας φλεγμονώδους νόσου, ενώ άλλοι ταλαιπωρούνται από πολύ πιο βαριά περιστατικά των ίδιων νόσων … με αποτέλεσμα να διαφέρει όχι μόνο η εξέλιξη της νόσου αλλά και η θερπευτική οδός που ακολουθείται.

Τα πιο ήπια περιστατικά ακολουθούν μια πολύ ήπια θεραπευτική οδό (χωρίς καν λήψη κορτικοστεροειδών).

Συνήθως μια συντηρητική θεραπευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνει :

• συμπτωματική φαρμακευτική υποστήριξη
• ψυχολογική υποστήριξη
• λήψη μίας ή περισσότερων φαρμακευτικών ουσιών
• ειδική διατροφή

Σε άτομα που ακόμα και μια έντονη συντηρητική αγωγή δε φαίνεται να αποδίδει ή που ο ασθενής εμφανίζει έντονες και πολύ σοβαρές επιπλοκές, ο γιατρός συνιστά συνήθως χειρουργική αντιμετώπιση του προβλήματος.

Διατροφή στα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου

Σε ασθενείς τέτοιων νοσημάτων είναι εξέχουσας σημασίας μια σωστή διατροφή, ισορροπημένη και πλούσια σε βιταμίνες και πρωτεΐνες, αλλά και (ειδικά για τη νόσο του Crohn) πλούσια σε θερμίδες για την αποφυγή υποσιτισμού και μείωσης του σωματικού βάρους.

Δεν υπάρχουν ειδικές διατροφικές οδηγίες για έναν ασθενή φλεγμονώδους νοσήματος του εντέρου, ωστόσο υπάρχουν ορισμένες λίστες “ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ” και “ΔΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ” τροφίμων.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Στη λίστα “ΔΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ” είναι τρόφιμα που πρέπει απλά να αποφεύγεται η συστηματική κατανάλωσή τους !

Ας δούμε τις λίστες μας …

Λίστα τροφίμων : “ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ”

• γάλα (για τα άτομα που δεν έχουν δυσανεξία στη λακτόζη)
• το αυγό
• το κοτόπουλο
• το ψάρι
• το άπαχο κόκκινο κρέας
• τα λευκά προϊόντα (σταρένια)
• τα βραστά καρότα
• τα βραστά κολοκυθάκια
• οι βραστές πατάτες
• το ανθότυρο
• το κασέρι
• η γραβιέρα
• το ρύζι (λευκό)
• τα ζυμαρικά (λευκά)
• τα πολύ ώριμα φρούτα (χωρίς σπόρια και φλούδα)
• η κομπόστα φρούτων
• το αγνό ελαιόλαδο
• το ζελέ φρούτων
• το κέικ

Λίστα τροφίμων : “ΔΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ”

• τα προϊόντα ολικής άλεσης
• το αναποφλοίωτο ρύζι
• τα λιπαρά ψάρια
• τα αλλαντικά
• τα λιπαρά κρέατα
• τα φρούτα και λαχανικά με πολλές ίνες
• τα όσπρια
• το σοκολατούχο γάλα
• τα πικάντικα φαγητά
• το κέτσαπ
• η μουστάρδα
• τα άγουρα φρούτα (με φλούδα και σπόρια)
• τα γλυκά
• τα λιπαρά τυριά
• τα πικάντικα τυριά