Σε αυτό το άρθρο θα αναλύσουμε ένα από τα αρχαιότερα δημητριακά. Η ζέα ή ζεία (δηλαδή το δίκικκο σιτάρι με επιστημονική ονομασία “Triticum dicoccum” ) είναι ένα δημητριακό που ήρθε ξαφνικά στο προσκήνιο και έκανε έναν τεράστιο πάταγο στον χώρο της υγιεινής διατροφής.
Πρόκειται όμως απλά για μια ακόμα μόδα ή αξίζει να τη βάλουμε στο πιάτο μας ;
Σε αυτό το άρθρο θα δούμε αναλυτικά τα διατροφικά χαρακτηριστικά του “αρχαίου” αυτού σιτηρού, αλλά και τα οφέλη που προσφέρει στον οργανισμό.
Επίσης θα δούμε ποια η σχέση των προϊόντων από αλεύρι ζέας με την χοληστερόλη.
Σε ποιους συνίσταται η κατανάλωση προϊόντων ζέας.
Πόσα είδη ζέας υπάρχουν και ποια η διαφορά τους (εάν όντως έχουν).
Περιέχουν γλουτένη τα προϊόντα ζέας ; Επιτρέπεται η κατανάλωσή τους από άτομα με δυσανεξία στη γλουτένη ή κοιλιοκάκη ;
Τι θερμίδες αποδίδει το αλεύρι ζέας συγκριτικά με το κοινό αλεύρι ; Ενδείκνυται για δίαιτα ;
Πού μπορεί κάποιος να προμηθευτεί προϊόντα ζέας ; Σε τι μορφή μπορεί κάποιος να βρει τη ζέα στο εμπόριο ;
Ζέα | Γενικές Πληροφορίες
Η ζέα ή ζεία είναι ένα από τα δημητριακά με την μεγαλύτερη ιστορία. Υπάρχει από την αρχαιότητα (και υπάρχουν σχετικές αναφορές σε κείμενα της εποχής). Το όνομά της φανερώνει μάλιστα τη μεγάλη διατροφική της σημασία.
“Ζέα” : Ένα όνομα που προέρχεται από τη λέξη “ζειδωρός”, δηλαδή αυτός που δωρίζει ζωή.
Είναι ένα διαφορετικό είδος σιταριού (γνωστό και ως δίκοκκο σιτάρι) και έχει πραγματικά τραβήξει το ενδιαφέρον του αγοραστικού κοινού ξανά τα τελευταία χρόνια. Όλο και περισσότερα αρτοσκευάσματα από αλεύρι ζέας βρίσκεις σε φούρνους αλλά και σε καταστήματα με βιολογικά προϊόντα.
Τι είναι όμως αυτό το τόσο “ενδιαφέρον” σιτάρι και ποιες οι διαφορές του από το κοινό σε όλους μας σιτάρι ;
Σε αρχαία Ελληνικά κείμενα που έχουν διασωθεί (όπως του Ιπποκράτη, του Ομήρου, του Θεόφραστου, του Ηροδότου ή του Γαληνού) αναφέρεται το δίκοκκο σιτάρι ως βασική θρεπτική τροφή για τον άνθρωπο … αλλά και ως ζωοτροφή όταν δεν είχε φτάσει ακόμα στην πλήρη ωρύμανσή του (συγκεκριμένα τροφή για τα άλογα … χωρίς όμως να υπάρχουν σαφείς αποσαφηνίσεις για την πραγματική χρήση του).
Η ζέα είναι από τα πρώτα είδη σιτηρών που καλλιεργήθηκαν προς όφελος του ανθρώπου και της σίτισής του, και αποτέλεσε το βασικό συστατικό για την παρασκευή άρτου των αρχαίων Ελλήνων αλλά και άλλων λαών της Μεσογείου.
Η μεγάλη παρανόηση που θα πρέπει αρχικά να ξεκαθαρίσουμε είναι πως η ζέα ή δίκοκκο σιτάρι “δεν” αποτελεί είδος του κοινού μαλακού σιταριού, αλλά ούτε και αποτελεί είδος γενικά οποιουδήποτε άλλου από τα γνωστά σιτηρά (όπως η βρώμη, το κριθάρι ή το σκληρό σιτάρι).
Η ζέα είναι ένα εντελώς διαφορετικό είδος σιτηρού.
Είναι το πιο σκληρό από όλα τα είδη σιτηρών και εξαιρετικά δύσκολο στο να αλεστεί. Έχει τον μεγαλύτερο φλοιό συγκριτικά με τα υπόλοιπα σιτηρά και – σίγουρα – τον πιο σκληρό !
Ενώ παλιά η καλλιέργεια της ζέας ήταν αρκετά διαδεδομένη και εκτεταμένη, από το έτος 1900 και μετά περιορίστηκε σημαντικά. Αυτό είχε ως αίτιο την πολύ πιο εύκολη καλλιέργεια, συγκομιδή και επεξεργασία των κοινών σιτηρών (με απώτερο σκοπό τη μαζική παραγωγή).
Από πολλούς διατροφολόγους, η ζέα ή δίκοκκο σιτάρι, συνεχίζει να θεωρείται ως “ανώτερο” διατροφικά σιτηρό συγκριτικά με τα “υβριδικά” σιτηρά που πλέον επικρατούν στην αγορά.
Εδώ και περίπου μια 5ετία έχει επανέλθει στο προσκήνιο η ζέα και μάλιστα πολύ δυναμικά, ενώ έχει αποτελέσει σημείο συζήτησης/ διένεξης μεταξύ κορυφαίων επιστημόνων/διατροφολόγων/ ειδικών της υγείας.
Από τον καρπό της ζέας – όπως και από των υπόλοιπων σιτηρών που γνωρίζουμε – παρασκευάζονται παντός είδους αρτοσκευάσματα, ζυμαρικά αλλά και οινοπνευματώδη ποτά (όπως η μπύρα, η βότκα ή ακόμα και το ουίσκυ).
Είδη Ζέας
Η ζέα, είδος της ευρύτερης οικογένειας των σιτηρών, παρέχει παρόμοια διατροφική αξία με αυτή του κλασσικού σιταριού που χρησιμοποιείται ευρέως στην αρτοποιεία στις μέρες μας.
Θα βρούμε τη ζέα σε 2 βασικά είδη :
- την αυτοφυή (άγρια)
- και την καλλιεργούμενη (εξημερωμένη)
Ακόμα αξίζει να αναφέρουμε πως κυκλοφορούν διάφοροι γονότυποι ζέας. Ο καθένας μάλιστα από αυτούς – όπως δείχνουν επιστημονικές έρευνες – εμφανίζει διαφορετική συγκέντρωση φυτικών πρωτεϊνών από τον άλλο (με κάποιους να υπερτερούν ξεκάθαρα έναντι κάποιων άλλων).
Διατροφική Αξία της Ζέας
Το ψωμί της ζέας – αντίθετα με ό,τι πιστεύουν εσφαλμένα πολλοί – δεν περιέχει λιγότερες θερμίδες από το κοινό ψωμί. Είναι ισοδύναμης θερμιδικής αξίας με όλα τα υπόλοιπα αρτοσκευάσματα και απαιτεί προσοχή στην κατανάλωσή του από άτομα που προσπαθούν να μειώσουν το σωματικό τους βάρος.
Πιο συγκεκριμένα :
- 100 γραμμάρια αλεύρου ζέας, αποδίδουν περίπου 347 θερμίδες
- 100 γραμμάρια ζυμαρικών ζέας αποδίδουν 333 θερμίδες
- 1/2 κούπα νιφάδες ζέας αποδίδουν 130 θερμίδες
- ενώ 1 φέτα ψωμιού ζέας αποδίδει περίπου 130 θερμίδες
Το αλεύρι ζέας έχει γίνει must πλέον για όσους ασχολούνται με την υγεία, την υγιεινή διατροφή και την ευεξία … και όχι άδικα !
Προσφέρει πληθώρα φυτικών πρωτεϊνών, αλλά και βιταμίνη Α, βιταμίνη Β, βιταμίνη Ε και βιταμίνη C.
Επίσης έχει εξαιρετικά μεγάλη περιεκτικότητα σε μαγνήσιο και άφθονες φυτικές ίνες που ενισχύουν την πεπτική διαδικασία.
Πιο αναλυτικά :
(ανά 100 γραμμάρια ψωμιού ζέας)
Υδατάνθρακες : 66 g
Λιπαρά : 2 g
Πρωτεΐνες : 13 g
Φυτικές Διαιτητικές Ίνες : 10.6 g
Βιταμίνη Α : 11 IU
Βιταμίνη Β1 (Θειαμίνη) : 0.316 mg
Βιταμίνη Β2 (Ριβοφλαβίνη) : 0.251 mg
Βιταμίνη Β3 (Νιασίνη) : 0.427 mg
Βιταμίνη Β5 (Παντοθενικό Οξύ) : 1.450 mg
Βιταμίνη Β6 (Πυριδοξίνη) : 295 mg
Βιταμίνη Ε : 0.8 mg
Βιταμίνη Κ : 6 mg
Φολικό Οξύ : 37 mg
Ασβέστιο : 25 mg
Μαγνήσιο : 115 mg
Κάλιο : 510 mg
Φώσφορος : 330 mg
Μαγγάνιο : 2.57 mg
Ψευδάργυρος : 2.63 mg
Σίδηρος : 2.60 mg
Νάτριο : 2 mg
Σε Ποιους Συνίσταται η Κατανάλωση Προϊόντων Ζέας ;
Εξαιτίας της ιδιαίτερης διατροφικής αξίας της και της διαφορετικής της σύστασης συγκριτικά με άλλα άλευρα, η ζέα, συνίσταται για άτομα :
- κατά την εμμηνόπαυση
- που έχουν ανεβασμένη χοληστερόλης
- που θέλουν να βοηθήσουν το πεπτικό τους σύστημα
- που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2
- που επιθυμούν βελτιωμένη απορρόφηση διαφόρων θρεπτικών συστατικών (όπως το ασβέστιο)
- που επιθυμούν αντικαρκινική προστασία για τον οργανισμό τους
- που θέλουν να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό τους σύστημα (εξαιτίας του αμινοξέος λυσίνη)
- που επιθυμούν να βελτιώσουν την εγκεφαλική τους λειτουργία (εξαιτίας της περιεκτικότητάς της σε μαγνήσιο)
- που έχουν πρόβλημα ξηροδερμίας (εξαιτίας της βιταμίνης Ε και της προβιταμίνης Α)
- που θέλουν να προωθήσουν την καλή καρδιαγγειακή λειτουργία τους
- που γυμνάζονται και χρειάζονται ενέργεια και πρωτεΐνες (περιέχει έως 20% πρωτεΐνες σε αντίθεση με τα κοινά άλευρα που αποδίδουν περίπου 11 %)
- που θέλουν να καταπολεμήσουν διάφορες φλεγμονές
- που προσπαθούν να αποτρέψουν μετάσταση κάποιων μορφών καρκίνου
- που έχουν δυσανεξία στη γλουτένη
- που πάσχουν από κοιλιοκάκη
- που έχουν δυσκοιλιότητα
- που επιθυμούν να ελέγξουν/μειώσουν το σωματικό τους βάρος
Ζέα & Αδυνάτισμα
Πώς βοηθάει η ζέα (και όλα τα προϊόντα της) στο αδυνάτισμα αφού – όπως ήδη αναφέραμε – αποδίδει ισάξια σε θερμίδες ενέργεια με τα υπόλοιπα σιτηρά του εμπορίου ;
Είναι μια πραγματικά εύστοχη ερώτηση … που όμως έχει μια πολύ ξεκάθαρη απάντηση : Η ζέα/δίκοκκο σιτάρι περιέχει πολλαπλάσιες φυτικές ίνες (σχεδόν διπλάσια ποσότητα) σε σχέση με τα υπόλοιπα άλευρα.
Οι φυτικές ίνες – βασικό συστατικό όλων των φυτικών προϊόντων – συμβάλλουν στην καλύτερη διαχείριση του σακχάρου στο αίμα.
Επίσης προωθούν την καλή λειτουργία του πεπτικού, του ανοσοποιητικού αλλά και του καρδιαγγειακού συστήματος, και γενικότερα προάγουν την καλή υγεία.
Αποδεδειγμένα, τα άτομα που καθημερινά καταναλώνουν ικανή ποσότητα φυτικών ινών, εμφανίζουν πιο υγιές σωματικό βάρος και καλύτερη υγεία εν γένει.
Ζέα & Χοληστερόλη
Ένα θέμα που απασχολεί πολύ κόσμος σχετικά με τα προϊόντα ζέας είναι η επίδραση της κατανάλωσής τους ως προς τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης.
Ας ξεκαθαρίσουμε λοιπόν κάποια πράγματα …
Ως διατροφικό προϊόν με μεγάλη περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες αλλά και σε ωφέλιμα αμινοξέα, η ζέα (δίκοκκο σιτάρι), βοηθά στον αποτελεσματικό έλεγχο της κακής χοληστερόλης και συμβάλλει στην καλή καρδιαγγειακή λειτουργεία του οργανισμού.
Ευνοεί την κυκλοφορία του αίματος και – ως τροφή με γλυκαιμικό δείκτη 40 – συνίσταται για κατανάλωση από άτομα που πάσχουν απο σακχαρώδη διαβήτη (έναντι άλλων σιτηρών με πολύ υψηλότερο γλυκαιμικό δείκτη).
Ζέα & Γλουτένη
Ένα ακόμα σημαντικό θέμα που πρέπει σίγουρα να απαντηθεί υπεύθυνα είναι το αν τελικά η ζέα περιέχει γλουτένη ή όχι.
Μια αρκετά σημαντική μερίδα ανθρώπων που πάσχουν είτε από δυσανεξία στη γλουτένη είτε ακόμα και από κοιλιοκάκη αναζητούν προϊόντα που να ενδείκνυνται για τη δική τους ιατρική περίπτωση.
Δυστυχώς, έχει κυκλοφορήσει από πολλούς πως η ζέα καθώς και όλα τα προϊόντα αυτής είναι ελεύθερα γλουτένης και κατάλληλα για βρώση από τα άτομα με δυσανεξία.
Αυτό όμως είναι εντελώς ψευδές !
Μια τέτοια όμως ψευδής “είδηση” θέτει την υγεία αρκετών ανθρώπων σε κίνδυνο. Η κοιλιοκάκη (Celiac Disease), μια αυτοάνοση πάθηση του εντέρου, αναπτύσσεται εξαιτίας δυσανεξίας στα σιτηρά προϊόντα και εκδηλώνεται με ατροφία των λαχνών του εντέρου. Χαρακτηρίζεται από παθολογικό βλεννογόνο του εντέρου (συγκεκριμένα του λεπτού εντέρου) που προκαλεί τα ακόλουθα συμπτώματα :
- κοιλιακό άλγος
- φούσκωμα της κοιλιάς
- απώλεια σωματικού βάρους
- εμετούς
- σιδηροπενική αναιμία
- δερματικά εξανθήματα
- μούδιασμα των άκρων
- πόνους στις αρθρώσεις
- αυξημένη κούραση
- χαμηλό ανάστημα (περιορισμένη ανάπτυξη στους εφήβους)
- καθυστερημένη εφηβεία
- έντονο άγχος
- στειρότητα
- κατάθλιψη
- οστεοπενία / οστεοπόρωση
- αποβολές (για γυναίκες εγκυμονούσες)
- περιφερειακή νευροπάθεια
Επιβάλλεται λοιπόν – για να προστατεύσουμε την υγεία πολλών ανθρώπων – πως η ζέα περιέχει (όπως και όλα τα υπόλοιπα σιτηρά) γλουτένη και δεν ενδίκνυται για άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη ή απλή δυσανεξία σε αυτή.
Συμπέρασμα για τη Ζέα
Η ζέα είναι ένα άκρως θρεπτικό σιτηρό, με αυξημένη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, σε μαγνήσιο και σε φυτικές διαιτητικές ίνες.
Σε αντίθεση με ότι πολλοί προσπαθούν να προωθήσουν, η ζέα, δεν είναι ελευθέρα γλουτένης και δεν είναι ασφαλής για άτομα με δυσανεξία.
Αποτελεί ωστόσο μια έξοχη επιλογή για άτομα που θέλουν να προωθήσουν την καλή υγεία τους και να ελέγξουν το σωματικό τους βάρος.
Περιέχει πολλά θρεπτικά στοιχεία και βιταμίνες που ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα και γι’αυτό το λόγο μπορεί να αποτελέσει μέρος μια υγιεινής διατροφής.
Αξίζει να αναφέρουμε πως η μεγάλη περιεκτικότητα της ζέας σε πρωτεΐνες (12 – 20 % έναντι άλλων αλεύρων που αποδίδουν περίπου 11 – 12 %) την καθιστά ιδανική και για άτομα που ασκούνται ή ακόμα και για άτομα που ακολουθούν χορτοφαγική διατροφή (και αναζητούν καλές πηγές φυτικών πρωτεϊνών).
Στην αγορά μπορείς να βρεις τη ζέα είτε σε μορφή άλευρου, είτε σε ζυμαρικά, σε ψωμί, σε αρτοσκευάσματα, σε δημητριακά, σε νιφάδες ή ακόμα και σε αλκοολούχα ποτά.
Πλέον κυκλοφορούν ευρέως τα διάφορα προϊόντα ζέας σε τοπικά παντοπωλεία/σουπερμάρκετ ή σε καταστήματα με προϊόντα βιολογικά.
Leave A Comment