Είδη Ψυχικών Ασθενειών (Βασικές & Δευτερεύουσες Κατηγορίες)

Η ψυχική ασθένεια (mental illness) είναι μια ανωμαλία στον ψυχισμό του ατόμου, με αποτέλεσμα να του προκαλεί πόνο ή και ανικανότητα. Πρόκειται για ένα συμπεριφορικό μοτίβο ή μοτίβο σκέψης που διακατέχεται από κάποια ιδιαιτερότητα. Αυτή η ιδιαιτερότητα καθορίζεται από το είδος της ψυχικής ασθένειας.

Μια ψυχική ασθένεια επιδρά όχι μόνο στον τρόπο που νιώθει ένα άτομο, αλλά και στον τρόπο που σκέφτεται, που συμπεριφέρεται, που κοινωνικοποιείται, που αντιλαμβάνεται τον κόσμο … με άλλα λόγια στον τρόπο που βιώνει την καθημερινότητά του.

Ένα μεγάλο βήμα – καταλυτικό στην αντιμετώπιση των ψυχικών ασθενειών – είναι η βοήθεια από το οικείο περιβάλλον του ατόμου.

Η αναγνώριση και κατανόηση μιας ψυχικής διαταραχής, καθώς και η έγκαιρη & σωστή καθοδήγηση από έναν ειδικό, μπορεί να βελτιώσει το “βάρος” που βιώνει το άτομο και να αναβαθμίσει την καθημερινότητά του.

Ενα ψυχικο νοσημα μπορει να σχετιζεται με δυσλειτουργια του εγκεφαλου ή ακομα και με καποια βλαβη του κεντρικου νευρικου συστηματος.

Η διάγνωση δεν είναι πάντα εύκολη, και ο ασθενής συνήθως βιώνει έντονη άρνηση για το τι του συμβαίνει … με αποτέλεσμα να αρνείται οποιαδήποτε βοήθεια.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ (Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας) το ποσοστό των ανθρώπων που πλέον βιώνουν κάποια τέτοιας φύσης ψυχική διαταραχή ξεπερνά το 30 % του παγκόσμιου πληθυσμού.

Φυσικά η συντριπτική πλειοψηφία των κρουσμάτων εμφανίζονται στον προηγμένο δυτικό κόσμο … γεγονός που εύλογα προκαλεί βαθύ στοχασμό !

Βασικές Κατηγορίες Ψυχικών Ασθενειών

Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές κατηγορίες ψυχικών ασθενειών, που σχετίζονται τόσο με τα αίτια της διαταραχής όσο και με την εκδήλωσή τους.

Μερικά από τα πιο σημαντικά και πιο διαδεδομένα είδη διαταραχών είναι τα ακόλουθα :

Αγχώδεις διαταραχές (Anxiety Disorders)

Συνήθως τα άτομα που εκδηλώνουν αγχώδη διαταραχή χαρακτηρίζονται από υπερβολική ένταση και στρες στην καθημερινότητά τους. Στις περισσότερες καταστάσεις τείνουν να ανταποκρίνονται με δισταγμό, με φόβο, με πανικό και με καχυποψία.

Μια κρίση άγχους τείνει συνήθως να συνοδεύεται και από σωματικά συμπτώματα που κάνουν πολύ πιο εμφανή την ύπαρξή της. Έντονη εφίδρωση. Ταχυπαλμία. Διαταραχές του ύπνου. Δυσκολία στην αναπνοή ή ακόμα και λαχάνιασμα.

Οι κρίσεις άγχους που διακατέχουν αυτό το άτομο μπορούν να εμφανίζονται είτε με την μορφή κρίσεων πανικού στην καθημερινότητά του, είτε ακόμα και με ειδικές φοβίες ή αντικοινωνική συμπεριφορά.

Τα κύρια συναισθήματα που κυριεύουν ένα άτομο με διαταραχή άγχους είναι η έντονη θλίψη για μεγάλα χρονικά διαστήματα (ακόμα και κλινική κατάθλιψη), εναλλαγές της διάθεσης (από χαρά σε λύπη … και το αντίστροφο), φόβος και ανασφάλεια.

Διατροφικές διαταραχές (Eating Disorders)

Οι διατροφικές διαταραχές είναι πάρα πολύ συχνές στον προηγμένο δυτικό κόσμο … και μάλιστα σε άτομα κάθε ηλικίας (από μικρά παιδιά έως και ενήλικα άτομα).

Όπως και τα περισσότερα είδη διαταραχών – έτσι και οι διατροφικές διαταραχές – δεν είναι τόσο ακίνδυνες όσο θεωρούν οι περισσότεροι. Αντιθέτως είναι εξίσου σοβαρές καταστάσεις με κάθε άλλο είδος ψυχικής διαταραχής και μπορούν να οδηγήσουν ακόμα και στον θάνατο του ατόμου.

Εκδηλώνονται με ακραία συναισθήματα, συμπεριφορές και αντιδράσεις που σχετίζονται με κάποιον τρόπο με το φαγητό.

Η διαταραχή άλλοτε εκδηλώνεται με τη μορφή βουλιμίας και άλλοτε με τη μορφή ανορεξίας.

Το άτομο φέρεται να μην έχει κανέναν απολύτως έλεγχο των συναισθημάτων του και άρα και των διατροφικών του παρορμήσεων που προσπαθούν να καλύψουν συνήθως συναισθηματικά κενά.

Τα άτομα αυτά είναι εμφανώς εθισμένα σε έναν συγκεκριμένο διατροφικό τρόπο σκέψης και προσπαθούν να παραμείνουν απόλυτα πιστά σε αυτόν. Οποιαδήποτε απόκλιση είναι αίτιο για έντονα συναισθήματα τύψεων, ενοχών, ντροπής, θυμού, αποστροφής και χαμηλής αυτοεκτίμησης.

Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Συνήθως άτομα που εκδηλώνουν κάποια διατροφική διαταραχή τείνουν να είναι επιρρεπή και σε γενικότερους εθισμούς (τζόγος, σεξομανία, κλεπτομανία, ναρκωτικά, αλκοόλ, πυρομανία).

Αδυνατούν να ελέγξουν τις παρορμήσεις τους σε κάθε επίπεδο και σε κάθε τομέα. Δεν αναπτύσσουν ένστικτο ευθύνης και δυσκολεύονται στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Τα πιο συχνά είδη διατροφικών διαταραχών είναι η νευρική ανορεξία, η νευρική βουλιμία, η ορθορεξία και η ευκαιριακή άμετρη διαταραχή.

Ψυχωσικές διαταραχές (Psychotic Disorders)

Τα άτομα με ψυχωσική διαταραχή χαρακτηρίζονται από μια στρεβλή εικόνα του κόσμου και της πραγματικότητας. Εμφανίζουν ακραίες αντιδράσεις και πολύπλοκη σκέψη.

Συνήθως μάλιστα ο πολύπλοκος αυτός τρόπος σκέψης και αντίληψης της πραγματικότητας εμπλουτίζεται από ψευδαισθήσεις και φαντασιώσεις.

Ανύπαρκτες και ανυπόστατες εικόνες και ήχοι κατατρέχουν αυτά τα άτομα, τα οποία πιστεύουν πως είναι αληθινές και υπαρκτές καταστάσεις.

Βασικά αυτό που πρέπει να κατανοήσουμε είναι το τι πραγματικά είναι η ψύχωση. Μια πολύ γνωστή ψυχωτική διαταραχή είναι η σχιζοφρένεια. Σίγουρα όλοι έχουμε δει ταινίες σχετικές και έχουμε στο μυαλό μας μια εικόνα για τον τρόπο που αντιμετωπίζει τον κόσμο ένα ψυχωτικό άτομο. Ωστόσο τα συμπτώματα που μπορεί να εκδηλώσει ένα άτομο είναι πάρα πολλά και ποικίλουν.

Η διαφοροποίηση των συμπτωμάτων είναι που αρχικά κάνει δύσκολη και τη διάγνωση της διαταραχής.

Άλλοτε το άτομο φαίνεται να κατανοεί το παράλογο των πεποιθήσεών του, ενώ άλλες φορές αποδέχεται αυτόν τον φανταστικό κόσμο που αντιλαμβάνεται ως απόλυτα πραγματικό και υπαρκτό.

Η αυτοδιάγνωση είναι εξαιρετικά δύσκολη σε ένα άτομο με τέτοιου είδους διαταραχή. Για τον λόγο αυτό η παρακολούθηση από έναν ειδικό είναι άκρως επιβεβλημένη.

Ο γιατρός θα μπορέσει να καθοδηγήσει τον ασθενή με σωστό τρόπο ώστε να ελέγξει τους ψυχαναγκασμούς του και τις εκδηλούμενες παραισθήσεις του, και φυσικά να περιορίσει τα συμπτώματα που εκδηλώνει και δυσκολεύουν την καθημερινότητά του.

Μια σχέση εμπιστοσύνης με έναν ειδικό ψυχίατρο είναι το πρώτο πολύ σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Αυτό θα ωθήσει τελικά τον ασθενή να αποζητά ο ίδιος (με δική του πρωτοβουλία) τα ραντεβού με τον έμπιστό του γιατρό !

Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (Post Traumatic Disorders – PTSD)

H διαταραχή μετατραυματικού στρες είναι μια κατάσταση που εκδηλώνεται μετά (σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα ή και σε βάθος χρόνου) από κάποιο ισχυρό σοκ, από κάποιο τραυματικό επεισόδιο, μια έντονη ψυχολογικά & συναισθηματικά κατάσταση.

Συχνά εμφανίζουν τέτοιου είδους διαταραχή άτομα κακοποιημένα (σεξουαλικά ή λεκτικά), άτομα που γύρισαν από εμπόλεμη ζώνη, άτομα που έχασαν ξαφνικά κάποιον αγαπημένο τους, άτομα που έχουν επιβιώσει από κάποιο ατύχημα / ληστεία / φυσική καταστροφή.

Το συναίσθημα που χαρακτηρίζει αυτά τα άτομα είναι συνήθως η απουσία κάθε συναισθήματος. Μούδιασμα. Πάγωμα. Απουσία ενδιαφέροντος για το οτιδήποτε.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (Obsessive-Compulsive Disorders – OCD)

Τα άτομα που πάσχουν από κάποια ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή κατακλύζονται από συνεχείς και επίμονες σκέψεις. Οι φόβοι τους τα κυριεύουν και φαίνεται να μην μπορούν να ελέγξουν την επιρροή τους στην καθημερινή τους ρουτίνα.

Ακόμα και ο τρόπος σκέψης τους είναι επηρεασμένος από τις φοβίες αυτές και κατευθύνεται από αυτές.

Οι επίμονες αυτές σκέψεις είναι πάντα αρνητικές και επιβάλλουν στο άτομο ειδικές τελετουργίες (τους λεγόμενους ψυχαναγκασμούς).

Οι εμμονές αυτές δεν αφήνουν το άτομο να είναι ήρεμο, με αποτέλεσμα να διακατέχεται συνεχώς από έναν παράλογο φόβο που το κατατρώει.

Η μικροβιοφοβία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ψυχαναγκασμού που οδηγεί το άτομο στο να πλένει συνεχώς τα χέρια του, να φοβάται να αγγίξει οποιαδήποτε επιφάνεια σε δημόσιο χώρο … να φοβάται ακόμα και την επαφή με άλλα άτομα.

Η αντικοινωνικότητα είναι σύνηθες σύμπτωμα των ιδεοψυχαναγκαστικών διαταραχών.

Διαταραχές προσωπικότητας (Personality Disorders)

Το άτομο με διαταραχή προσωπικότητας συνήθως προκαλεί προβλήματα και επεισόδια στο σχολείο (αν πρόκειται για παιδί) ή στην εργασία (αν είναι ενήλικας) και γενικότερα στο περιβάλλον του και στις διαπροσωπικές του σχέσεις.

Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα ατόμου με αντικοινωνική συμπεριφορά και συνήθως παρανοϊκή προσωπικότητα. Αυτό συμβαίνει επειδή το μοτίβο σκέψης & αντιδράσεων του ατόμου έρχεται σε απόλυτη ρήξη με τις επιβολές της κοινωνίας.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια ακραία και μη φυσιολογική αντίδραση του ατόμου, με συμπεριφορά που αντιστέκεται σε αυτό που του επιτάσσουν.

Διαταραχές της διάθεσης (Mood Disorders)

Φυσικά υπάρχουν και οι διαταραχές της διάθεσης, που είναι ακόμα μία πολύ συχνή κατηγορία ψυχικών διαταραχών. Η διαταραχή αυτή έχει άμεση σχέση με τον συναισθηματικό κόσμο του ατόμου.

Οι πιο κοινές διαταραχές αυτής της κατηγορίας είναι η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή και η κυνοπανυμική διαταραχή.

Τα κυρίαρχα συναισθήματα είναι η θλίψη και η παραίτηση. Πολύ συχνά μπορεί ένα άτομο να εμφανίζει ακραία εναλλαγή χαράς-λύπης (χαρακτηριστικό της διπολικής διαταραχής).

Δευτερεύουσες Κατηγορίες Ψυχικών Διαταραχών

Διαταραχές προσαρμογής (Adjustment Disorders)

Αυτού του είδους οι ψυχικές διαταραχές αναπτύσσονται με τη μορφή έντονων συναισθηματικών ή συμπεριφορικών συμπτωμάτων ως αντίδραση σε ένα αγχωτικό γεγονός ή μια πολύ έντονη κατάσταση.

Οι καταστάσεις που μπορεί να πυροδοτήσουν μια τέτοια διαταραχή μπορεί να είναι εξωγενείς και να αφορούν σε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα ή μια φυσική καταστροφή, ή ακόμα μπορεί να είναι και διαπροσωπικής φύσης και να εκδηλώνονται ως αντίδραση σε ένα διαζύγιο, έναν αιφνίδιο θάνατο, μια σημαντική απώλεια ή ακόμα και σε ένα πρόβλημα εθισμού.

Διαταραχές πολλαπλής ταυτότητας (Dissociative Disorders)

Παλαιότερα είχε και την ονομασία διαταραχή πολλαπλής προσωπικότητας. Το άτομο που πάσχει από αυτή τη διαταραχή εμφανίζει σοβαρά προβλήματα συνείδησης ταυτότητας και μνήμης. Δεν έχει επίγνωση του πραγματικού εαυτού του αλλά ούτε και του περιβάλλοντός του.

Η διαταραχή αυτή συνδέεται συνήθως με έντονη εκδήλωση άγχους ως αποτέλεσμα κάποιου τραυματικού γεγονότος.