1. Γενικά
Παχυσαρκία είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για ένα άτομο που είναι υπέρβαρο με μεγάλο βαθμό σωματικού λίπους. Η μικρή υπέρβαση φυσιολογικού βάρους ίσως δεν είναι πιθανό να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα, αλλά από την στιγμή που έχετε μερικά επιπλέον κιλά τότε είναι μάλλον σίγουρο ότι θα αναπτύξετε συμπτώματα τα οποία επηρεάζουν την καθημερινή ζωή σας.
Πρόκειται για μία σύνθετη διαταραχή η οποία εμπλέκει μία υπερβολική ποσότητα σωματικού λίπους. Αυξάνει τον κίνδυνο ασθενειών και προβλημάτων υγείας, όπως καρδιοπάθειες, διαβήτης, και υπέρταση.
Ο πλέον διαδεδομένος τρόπος να εκτιμήσετε το βάρος ενός ατόμου είναι ο Δείκτης Σωματικής Μάζας (ΔΣΜ), (Body Mass Index – BMI), ο οποίος προέρχεται από το βάρος σας σε κιλά διαιρεμένο με το τετράγωνο του ύψους σας σε μέτρα.
Εάν ο ΔΣΜ είναι:
-
Μεταξύ 25 και 29, θα θεωρηθείτε ως υπέρβαρος/η
-
Μεταξύ 30 και 40, θεωρείστε παχύς/ιά
-
Άνω των 40, θα θεωρηθείτε ως πολύ παχύς/ιά
Μία άλλη χρήσιμη μέθοδος είναι να μετρήσετε την περιφέρεια σας. Οι άντρες που εμφανίζουν μία μέτρηση 94εκ. ή περισσότερο και οι γυναίκες με ένδειξη 80εκ. ή περισσότερο, είναι πολύ πιθανό να αναπτύξουν προβλήματα υγείας τα οποία σχετίζονται με την παχυσαρκία όπως, διαβήτης τύπου 2, καρδιοπάθειες και ορισμένες μορφές καρκίνου.
Τα καλά νέα είναι ότι ακόμη και μία συντηρητική απώλεια βάρους μπορεί να βελτιώσει ή να παρεμποδίσει προβλήματα υγείας σχετιζόμενα με την παχυσαρκία. Διατροφικές αλλαγές, αυξημένη φυσική δραστηριότητα, διατροφικά συμπληρώματα και αλλαγές τρόπου ζωής μπορούν να σας βοηθήσουν να χάσετε βάρος. Συνταγογραφούμενα φάρμακα και εγχείρηση απώλειας βάρους είναι πρόσθετες επιλογές για την θεραπεία της παχυσαρκίας.
2. Αιτίες που προκαλούν την Παχυσαρκία
2 .α Γενική Θεώρηση
Παρόλο που στο σωματικό βάρος ασκούνται γενετικές, ορμονικές επιρροές, καθώς και ανάλογες συμπεριφοράς, η παχυσαρκία παρατηρείται όταν προσλαμβάνετε περισσότερες θερμίδες από αυτές που καταναλώνετε (καίτε) μέσω της άσκησης ή της καθημερινής σας δραστηριότητας. Το σώμα σας αποθηκεύει αυτές τις παραπανίσιες θερμίδες ως λίπος.
Η παχυσαρκία μερικές φορές μπορεί να συνδέεται με ιατρικές αιτίες. Εν τούτοις αυτές οι διαταραχές είναι σπάνιες και γενικά οι κύριες αιτίες της παχυσαρκίας είναι :
α. Αδράνεια. Εάν δεν είστε δραστήριος/α, δεν καίτε αρκετές θερμίδες. Με έναν καθιστικό τρόπο ζωής μπορείτε να προσλάβετε επιπλέον θερμίδες σε καθημερινή βάση, από αυτές που τελικά χρησιμοποιείτε σε άσκηση και ημερήσια δραστηριότητα.
β. Μη υγιής δίαιτα και μη υγιείς συνήθειες διατροφής. Η αύξηση του βάρους είναι αναπόφευκτη εάν δεν καίτε αρκετές θερμίδες. Και είναι γεγονός πως η διατροφή των περισσοτέρων ατόμων είναι υψηλή σε θερμίδες, περιλαμβάνοντας σε μεγάλο βαθμό γρήγορο έτοιμο φαγητό (fast food) και ποτά υψηλά επίσης σε θερμίδες.
2.β Παράγοντες Κινδύνου
Συνήθως η παχυσαρκία είναι το αποτέλεσμα ενός συνδυασμού αιτίων και παραγόντων που συμβάλλουν σε αυτή και συμπεριλαμβάνουν:
Γενετική. Τα γονίδια σας είναι σε θέση να επηρεάσουν την ποσότητα λίπους που αποθηκεύετε και πού ακριβώς διανέμεται αυτό το λίπος. Η Γενετική παίζει επίσης έναν ρόλο στον τρόπο με τον οποίο το σώμα σας μετατρέπει την τροφή σε ενέργεια και τον τρόπο που το σώμα σας καίει θερμίδες κατά την διάρκεια της άσκησης.
Οικογενειακός τρόπος ζωής. Η παχυσαρκία τείνει να παρουσιάζεται σε οικογένειες. Εάν ένας ή και οι δύο γονείς σας είναι παχύσαρκοι, ο κίνδυνος να είστε παχύσαρκος/η και εσείς είναι αυξημένος. Τούτο δεν είναι λόγω της γενετικής. Τα μέλη μίας οικογένειας τείνουν να μοιράζονται όμοιο τρόπο διατροφής και συνήθειες δραστηριότητας.
Αδράνεια. Εάν δεν είστε ενεργός/ή δεν θα καταναλώσετε αρκετές θερμίδες. Η καθιστική εργασία ή ο καθιστικός τρόπος ζωής σας προδιαθέτουν για την αύξηση των προσλαμβανόμενων θερμίδων που τελικά είναι περισσότερε από αυτές που χρειάζεστε στην διάρκεια της μέρας. Επίσης ιατρικά προβλήματα όπως η αρθρίτιδα, μπορούν να οδηγήσουν σε μειωμένη δραστηριότητα και άρα σε αύξηση του σωματικού σας βάρους.
Μη υγιεινή διατροφή – δίαιτα. Μία δίαιτα η οποία είναι υψηλή σε θερμίδες και με απουσία φρούτων και λαχανικών, περιλαμβάνοντας κατά μεγάλο ποσοστό γρήγορα και έτοιμα φαγητά και αναψυκτικά ή ποτά με υψηλό αριθμό θερμίδων, ή ακόμη μεγάλες μερίδες φαγητού συμβάλλει σε αύξηση σωματικού βάρους.
Ιατρικά προβλήματα. Σε ορισμένα άτομα η παχυσαρκία μπορεί να αποδοθεί σε ιατρικές αιτίες, όπως διάφορα σύνδρομα και άλλες καταστάσεις. Παθολογικές καταστάσεις οι οποίες οδηγούν σε μειωμένη δραστηριότητα συμβάλλουν επίσης στην αύξηση του σωματικού βάρους.
Ορισμένα φάρμακα. Ορισμένα φάρμακα μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε αύξηση του βάρους εάν δεν αντισταθμιστούν από ανάλογες δραστηριότητες ή άσκηση. Τα φάρμακα αυτά περιλαμβάνουν αντικαταθλιπτικά φάρμακα, φάρμακα κατά του διαβήτη, αντιψυχωσικά φάρμακα και άλλα.
Κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Η έρευνα έχει συνδέσει κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα με την παχυσαρκία. Η αποφυγή της παχυσαρκίας είναι δύσκολη όταν δεν υπάρχουν ασφαλείς χώροι για την γυμναστική σου. Κατά παρόμοιο τρόπο μπορεί να μην διδάχτηκες υγιείς τρόπους μαγειρικής, ή πιθανότατα δεν διαθέτεις τα χρήματα που απαιτούνται για την αγορά πιο υγιεινών τροφών. Επιπρόσθετα, τα άτομα με τα οποία συναναστρέφεσαι μπορούν να έχουν κάποια επιρροή στο βάρος σου, είναι πολύ πιθανό να γίνεις παχύσαρκος αν έχεις φίλους ή συγγενείς παχύσαρκους.
Ηλικία. Η παχυσαρκία μπορεί να συμβεί σε οιαδήποτε ηλικία, ακόμη και σε μικρά παιδιά. Αλλά καθώς μεγαλώνεις, οι ορμονικές αλλαγές και η μειωμένη δραστηριότητα στον τρόπο ζωής σου, αυξάνουν τον κίνδυνο παχυσαρκίας. Επιπλέον, ο μυικός όγκος του σώματος σου τείνει να μειώνεται με την ηλικία. Ο μικρότερος μυικός όγκος οδηγεί σε μείωση του μεταβολισμού. Αυτές οι αλλαγές απαιτούν επίσης λιγότερες θερμίδες και μπορούν να κάνουν δυσκολότερη την αποφυγή επιπλέον βάρους. Εάν ενσυνείδητα δεν ελέγχεις τι τρως και δεν γίνεσαι πιο δραστήριος καθώς μεγαλώνεις, τότε αυξάνεις το βάρος σου.
Εγκυμοσύνη. Κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, το βάρος κάθε γυναίκας αυξάνει αναγκαστικά. Μερικές γυναίκες το βρίσκουν τρομερά δύσκολο να χάσουν αυτά τα πρόσθετα κιλά μετά την γέννηση του παιδιού. Αυτή η αύξηση του βάρους μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία στις γυναίκες.
Διακοπή καπνίσματος. Η διακοπή καπνίσματος επίσης συνδέεται με αύξηση βάρους σε πολλές περιπτώσεις. Και σε μερικά άτομα είναι δυνατόν να αγγίξει τέτοιους αριθμούς που καθιστά το συγκεκριμένο άτομο παχύσαρκο. Σε βάθος χρόνου, εν τούτοις, η διακοπή του καπνίσματος αποτελεί ένα μεγαλύτερο όφελος για την υγεία σας από την συνέχιση του.
Έλλειψη ύπνου. Μην συμπληρώνοντας αρκετές ώρες ύπνου, ή καταναλώνοντας μεγάλα διαστήματα χρόνου στον ύπνο, είναι δυνατόν να προκαλέσει αλλαγές στις ορμόνες σας και έτσι να αυξήσει την όρεξη σας. Μπορεί επίσης να αισθάνεστε μία τάση για τροφές με υψηλότερο αριθμό θερμίδων και υδρογονανθράκων, που τελικά αυξάνουν το βάρος σας.
Εάν έχετε έναν ή περισσότερους από τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου δεν σημαίνει ότι προορίζεστε για παχύσαρκο άτομο. Μπορείτε να αντισταθμίσετε τους περισσότερους από αυτούς τους παράγοντες κινδύνου μέσω δίαιτας, φυσικής άσκησης και δραστηριότητας, συμπληρωμάτων τροφών και αλλαγών στην συμπεριφορά σας απέναντι στον τρόπο ζωής.
3. Επιπλοκές
Εάν είστε παχύσαρκος/η, πολύ πιθανόν να αναπτύξετε μία σειρά πιθανών σοβαρών προβλημάτων υγείας τα οποία περιλαμβάνουν:
-
Υψηλό αριθμό τριγλυκεριδίων και χαμηλά ποσοστά χοληστερίνης υψηλής πυκνότητας (HDL)
-
Διαβήτη τύπου 2
-
Υπέρταση
-
Μεταβολικό σύνδρομο – συνδυασμό υψηλών ποσοστών ζαχάρου, υπέρτασης, υψηλών τριγλυκεριδίων και χαμηλής χοληστερίνης (HDL)
-
Καρδιοπάθειες
-
Εγκεφαλικό επεισόδιο
-
Καρκίνο, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου της μήτρας, τραχήλου της μήτρας, ενδομήτριου, σαλπίγγων, στήθους, εντέρου, παχέος εντέρου, οισοφάγου, ήπατος, χοληδόχου κύστης, παγκρέατος, νεφρών και προστάτη
-
Διαταραχές αναπνοής, συμπεριλαμβανομένης της άπνοιας κατά τον ύπνο, μία πραγματικά σοβαρή διαταραχή κατά την οποία η αναπνοή επανειλημμένα σταματά και ξεκινά
-
Ασθένεια της ουροδόχου κύστης
-
Γυναικολογικά προβλήματα, όπως αγονία και ακανόνιστη περίοδο
-
Στυτική δυσλειτουργία και προβλήματα σχετικά με την σεξουαλική υγεία
-
Ασθένεια λιπαρού ήπατος, μία κατάσταση κατά την οποία αναπτύσσεται λίπος στο ήπαρ το οποίο μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή ή ουλή
-
Οστεοαρθρίτιδα
4. Ποιότητα ζωής
Όταν είστε παχύσαρκος/η, η συνολική ποιότητα της ζωής σας είναι δυνατόν να μειωθεί δραματικά. Υπάρχει περίπτωση να μην είστε ικανός/ή να κάνετε πράγματα τα οποία κάνατε συνήθως, όπως να συμμετέχετε σε διασκεδαστικές δραστηριότητες. Ίσως ακόμη να αποφεύγετε δημόσιους χώρους. Τα παχύσαρκα άτομα είναι δυνατόν να αντιμετωπίζουν διάκριση.
Άλλα προβλήματα τα οποία σχετίζονται με το βάρος σας και τα οποία είναι πιθανόν να επιδράσουν στην ποιότητα της ζωής σας περιλαμβάνουν:
-
Κατάθλιψη
-
Ανικανότητα
-
Σεξουαλικά προβλήματα
-
Ντροπή και ενοχές
-
Κοινωνική απομόνωση
-
Επιτεύγματα στην εργασία σας χαμηλότερης ποιότητας
5. Θεραπεία
Ο σκοπός της θεραπείας της παχυσαρκίας είναι να φτάσει και να παραμείνει σε ένα υγιές βάρος. Είναι πιθανόν να πρέπει να συνεργαστείτε με μία ομάδα επαγγελματιών – συμπεριλαμβανομένου ενός/μίας διαιτολόγου, έναν ειδικό στην παχυσαρκία – για να σας βοηθήσουν να αντιληφτείτε και να κάνετε αλλαγές στην διατροφή σας και στις συνήθειες σας σχετικά με τις δραστηριότητες.
Όλα τα προγράμματα απώλειας βάρους απαιτούν αλλαγές στις διατροφικές σας συνήθειες και αυξημένη φυσική δραστηριότητα. Οι μέθοδοι οι οποίες είναι σωστές για το άτομο σας εξαρτώνται από το επίπεδο παχυσαρκίας στο οποίο βρίσκεστε, την συνολική εικόνα της υγείας σας, καθώς και την βούληση σας να συμμετάσχετε σε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους.
Άλλοι τρόποι θεραπείας περιλαμβάνουν:
α. Διατροφικές αλλαγές
β. Άσκηση και δραστηριότητες
γ. Αλλαγή συμπεριφοράς
δ. Συνταγογραφούμενα φάρμακα
ε. Διατροφικά συμπληρώματα
στ. Χειρουργική επέμβαση απώλειας βάρους
5.α. Διατροφικές αλλαγές
Η μείωση των θερμίδων και η πρακτική πιο υγιεινών μεθόδων διατροφής είναι ζωτικής σημασίας για να ξεπεράσετε την παχυσαρκία. Παρόλο που μπορεί να χάσετε βάρος στην αρχή, η αργή και σταθερή απώλεια βάρους σε ένα μακρόχρονο διάστημα θεωρείται ως ο ασφαλέστερος τρόπος να χάσετε βάρος και να διατηρήσετε το επιθυμητό βάρος μόνιμα.
Αποφύγετε δραστικές δίαιτες και αλλαγές, γιατί δεν σας βοηθήσουν να διατηρήσετε το βάρος που χάσατε για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Δεν υπάρχει η καλύτερη δίαιτα. Επιλέξτε μία δίαιτα που περιέχει υγιεινές τροφές και ταιριάζει σε σας. Διατροφικές αλλαγές περιλαμβάνουν:
5.α.1 Μείωση θερμίδων. Το κλειδί της επιτυχίας κάθε διατροφικής αλλαγής είναι ο αριθμός των θερμίδων που προσλαμβάνετε. Θα πρέπει με την βοήθεια ειδικού ή του γιατρού σας να υπολογίσετε τον ακριβή αριθμό θερμίδων που χρειάζεστε για να ενισχύσετε την προσπάθεια απώλειας βάρους.
5.α.2. Αισθανόμενοι/ες ικανοποίηση σε λιγότερη ποσότητα. Η αρχή της πυκνότητας ενέργειας μπορεί να σας βοηθήσει να ικανοποιήσετε την πείνα σας με λιγότερες θερμίδες. Όλες οι τροφές έχουν έναν συγκεκριμένο αριθμό θερμίδων σε δεδομένη ποσότητα (όγκο). Μερικές τροφές – όπως τα γλυκά και κατεργασμένες τροφές – είναι υψηλές σε πυκνότητα ενέργειας.
5.α.3. Επιλογή πιο υγιεινών επιλογών. Για να κάνετε την δίαιτα σας πιο υγιεινή καταναλώνετε περισσότερες φυτικές τροφές και υδατάνθρακες ολικής άλεσης. Επίσης προτιμάτε άπαχη πρωτείνη.
5.α.4. Περιορισμός ορισμένων τροφών. Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας καθώς μερικές δίαιτες περιορίζουν την ποσότητα μίας ομάδας τροφών, όπως υψηλούς υδρογονάνθρακες και τροφές πλήρεις λίπους.
5.α.5. Αντικατάσταση γευμάτων. Μερικές δίαιτες προτείνουν να αντικαταστήσετε ένα ή δύο γεύματα με τα προιόντα τους. Και σε αυτή την περίπτωση δείτε τι ταιριάζει σε σας και πώς μπορείτε με μία πρακτική δίαιτας να κρατήσετε ένα επιθυμητό σταθερό βάρος
5.β. Άσκηση και δραστηριότητες
Η αυξημένη φυσική δραστηριότητα ή η άσκηση αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της θεραπείας της παχυσαρκίας. Τα περισσότερα άτομα που μπορούν να διατηρήσουν το βάρος τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα του χρόνου, ακολουθούν μία τακτική μορφή άσκησης, ακόμη και απλό περπάτημα.
Για να ενισχύσετε την δραστηριότητα σας:
5.β.1. Άσκηση. Άτομα που είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα θα πρέπει να συμπληρώνουν τουλάχιστον 150 λεπτά συντηρητικής φυσικής άσκησης την εβδομάδα. Ανάλογα με την απώλεια βάρους που επιθυμείτε η συνολική χρονική διάρκεια αναπροσαρμόζεται.
5.β.2. Συνεχίστε να κινείστε. Παρόλο που η αεροβική άσκηση θεωρείται ως η πλέον αποτελεσματική μέθοδος για την απώλεια βάρους, εσείς κάνετε όποιες αλλαγές μπορείτε στην καθημερινή σας ζωή για να κινείστε όλο και περισσότερο, τόσο σε χρόνο όσο και σε απόσταση.
5.γ. Συμβουλευτικές συνεδρίες
Κάθε άτομο είναι διαφορετικό και αντιμετωπίζει διαφορετικά εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσει. Προσπαθήστε να εφαρμόστε προγράμματα που ταιριάζουν απόλυτα σε εσάς και στην συμπεριφορά σας. Τότε μόνον θα επιτύχετε απόλυτα.
Προσπαθήστε να έχετε κάποιες συμβουλές από τον προσωπικό σας γιατρό ή διαιτολόγο, ή ακόμη από κάποιες ομάδες υποστήριξης όπως τις αποκαλούμε, όπου υπάρχουν άτομα με το ίδιο πρόβλημα με εσάς. Ανταλλάξτε ιδέες, αναλύστε τις εμπειρίες σας και ακούστε τα άλλα άτομα και νιώστε ότι υπάρχει κάποια βοήθεια στην οποία μπορείτε πάντοτε να υπολογίζετε.
5.δ. Διατροφικά συμπληρώματα
Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν στο εμπόριο πολλά διαθέσιμα συμπληρώματα όπως τα αποκαλούμε που μπορούν σε διαφορετικά στάδια να ενισχύσουν και να σας βοηθήσουν στην προσπάθεια σας πραγματικά.
Ενημερωθείτε κατάλληλα και διαλέξτε το ή τα συμπληρώματα τα οποία ταιριάζουν απόλυτα σε εσάς και στον σκοπό σας. Θα πρέπει η επιλογή σας να είναι πολύ προσεκτική για να αποφύγετε επικίνδυνα και παράνομα σκευάσματα τα οποία μπορεί στο τέλος να σας δημιουργήσουν σοβαρότατα προβλήματα.
5.ε. Χειρουργικές επεμβάσεις για απώλεια βάρους.
Σε μερικές περιπτώσεις, η χειρουργική επέμβαση για απώλεια βάρους, επονομαζόμενη και βαριατρική επέμβαση, αποτελεί μία ακόμη επιλογή. Η επέμβαση για απώλεια βάρους περιορίζει την ποσότητα της τροφής την οποία μπορείτε να καταναλώσετε άνετα, ή μειώνει την απορρόφηση της τροφής και των θερμίδων ή και τα δύο. Ενώ η χειρουργική επέμβαση προσφέρει την καλύτερη ευκαιρία για απώλεια βάρους, είναι δυνατόν να σας εκθέσει σε σοβαρούς κινδύνους.
Η χειρουργική επέμβαση θεωρείται ως μία επιλογή εφόσον έχετε δοκιμάσει άλλες μεθόδους οι οποίες έχουν αποτύχει και:
-
– Εφόσον έχετε μεγάλο βαθμό παχυσαρκίας (ΔΣΜ 40 ή υψηλότερος)
-
– Ο ΔΣΜ βρίσκεται μεταξύ του 35 και 39.9 και έχετε παράλληλα σοβαρό πρόβλημα υγείας σχετιζόμενο με το βάρος σας, όπως διαβήτη ή υπέρταση
-
– Είστε αποφασισμένοι/ες να κάνετε όλες τις αλλαγές που απαιτούνται ώστε να λειτουργήσει η επέμβαση.
Δεν υπάρχει εγγύηση ότι θα χάσετε ‘όλο το επιπλέον βάρος σας, ή θα διατηρήσετε το επιθυμητό βάρος για μακρύ χρονικό διάστημα. Η επιτυχία της επέμβασης εξαρτάται από την θέληση σας να κάνετε αλλαγές στον τρόπο ζωής σας και στις διατροφικές σας συνήθειες για όλη την υπόλοιπη ζωή σας.
Οι κοινές επεμβάσεις απώλειας βάρους περιλαμβάνουν:
