Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD) & Σωματική Άσκηση

Η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD) είναι ένα αρκετά σοβαρό πρόβλημα της ψυχικής υγείας του ατόμου, που απαιτεί ειδικό χειρισμό, ιατρική παρακολούθηση και σε ορισμένες περιπτώσεις και φαρμακευτική αγωγή.

Δεν είναι τόσο σπάνιο πρόβλημα όσο θα νόμιζε κανείς, αφού ένα αρκετά μεγάλο μέρος του πληθυσμού φαίνεται να αντιμετωπίζει μετατραυματικό στρες. Έναυσμα εμφάνισης αυτής της κρίσης έντονου στρες είναι συνήθως ένα ξαφνικό και πολύ έντονο συναισθηματικά γεγονός. Κάτι σοκαριστικό, τρομακτικό και πολύ αγχωτικό.

Αυτό που λίγοι γνωρίζουν είναι η θετική επίδραση που μπορεί να έχει η σωματική άσκηση σε τέτοιου είδους αγχώδεις διαταραχές.

Η γυμναστική (κάθε είδους) μπορεί να πάρει θεραπευτικό ρόλο και να βοηθήσει στην αποτελεσματική μείωση των συμπτωμάτων της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες (PTSD).

Πώς λειτουργεί η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD) ;

Για να κατανοήσουμε καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να βοηθηθούμε να ξεπεράσουμε τη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD), θα πρέπει να καταλάβουμε πώς ακριβώς λειτουργεί και από τι “τρέφεται” αυτό το άγχος.

Πολλοί άνθρωποι στη διάρκεια της ζωής τους θα βιώσουν κάποια στιγμή μια τραυματική κατάσταση που θα τους “σημαδέψει”.

Για αρκετούς από τους ανθρώπους που βίωσαν ένα τέτοιο τραύμα, δεν ξεπερνιέται με την πάροδο του χρόνου και παραμένει ως μια αναδρομή, μια κακή ανάμνηση, ή ακόμα και ως εφιάλτης που επανέρχεται ξανά και ξανά.

Αυτή η συνεχής αναβίωση του τραυματικού αυτού γεγονότος ονομάζεται Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD) και έχει άμεση επιρροή στην καθημερινότητα του ατόμου και στην ποιότητα της μετέπειτα ζωής του.

Είναι αντιμετωπίσιμη αυτή η κατάσταση ;

Η απάντηση είναι ναι. Απαιτείται όμως επαγγελματική καθοδήγηση.

Πρώτο και βασικό βήμα είναι η αναγνώριση του προβλήματος από τον ασθενή (ή από το περιβάλλον του) και η απότανση σε έναν ειδικό (ψυχολόγο, ψυχίατρο).

Το άτομο που πάσχει από Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD) έχει την τάση να αγνοεί τα συμπτώματα που βιώνει και να κλείνει τα μάτια στην κατάστασή του (όσο σοβαρή και αν είναι) !

Υπάρχει δηλαδή έντονη άρνηση που το αποτρέπει από το να αντιμετωπίσει την πάθησή του και να “δει” κάποια βελτίωση.

Καθείς που ανήκει στο οικείο περιβάλλον ενός ατόμου που πάσχει από Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD) έχει την ευθύνη να δώσει στον ασθενή να κατανοήσει πως η κατάσταση που βιώνει δεν αποτελεί προσωπική του αποτυχία και δεν έχει ευθύνη για αυτή.

Είναι σημαντικό ο ασθενής να κατανοήσει και να αποδεχθεί ότι πρόκειται απλά για μια δυσλειτουργία … που όμως είναι απόλυτα θεραπεύσιμη, με την κατάλληλη φυσικά ιατρική καθοδήγηση και υποστήριξη.

Πρόκειται για δυσλειτουργία των βιολογικών μηχανισμών του – που δεν αποτελεί δική του ευθύνη ή κακό χειρισμό – και απλά απαιτείται η επαναρρύθμισή τους από κάποιον ειδικό.

Με αυτό τον τρόπο το άτομο θα κατανοήσει ότι χρειάζεται την ιατρική βοήθεια και θα επιτρέψει να δεχτεί τη βοήθεια αυτή.

Το τραύμα – είτε είναι κάποιο βίαιο επεισόδιο, είτε κάποιος αιφνίδιος χαμός αγαπημένου προσώπου, είτε ακόμα είναι ένα ατύχημα, πόλεμος, βιασμός ή φυσική καταστροφή – καταλαμβάνει τη σκέψη και την ψυχολογία του ατόμου με αρνητικά συναισθήματα.

Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Δεν μιλάμε μόνο απλά για μια κακιά ανάμνηση …

Στην περίπτωση της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες (PTSD) τα κυρίαρχα συναισθήματα μετά από ένα τραυματικό γεγονός είναι η αίσθηση ανημπόριας & απειλής ανά πάσα στιγμή, ο φόβος και ο πανικός.

Είναι σαν ένας “συναγερμός” που ηχεί μέσα στον οργανισμό και ενεργοποιεί μια σειρά από λειτουργίες στο σώμα.

Ο καρδιακός παλμός, η αναπνοή … ακόμα και το πεπτικό σύστημα διαταράσσονται.

Οι μύες τεντώνονται και το άτομο μπαίνει σε μια κατάσταση επιφυλακής.

Η κατάσταση αυτή δεν αφήνει το άτομο να ηρεμήσει, αφού ακόμα και μετά το επεισόδιο πανικού που βιώνει, τα επίπεδα των ορμονών που προκάλεσαν το επεισόδιο αυτό μπορούν να παραμείνουν στα “κόκκινα” για ολόκληρες ημέρες προκαλώντας και άλλα συμπτώματα (εφιάλτες, διατροφικά προβλήματα, νευρικότητα, ταραχή, υψηλή πίεση, ημικρανίες).

Πώς προκύπτουν οι Κρίσεις Πανικού στην καθημερινότητα ;

Ο εγκέφαλος του ανθρώπου είναι ένα θαυμαστό αλλά και συνάμα πολύ πολύπλοκο όργανο.

Μια εικόνα, μια αίσθηση ή ένα συμβάν στην καθημερινότητα του ατόμου που πάσχει από Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD) μπορεί να επαναφέρει στον εγκέφαλο συναισθηματικές αντιδράσεις του τραύματος που είχε βιώσει στο παρελθόν.

Οι αντιδράσεις αυτές συνήθως σχετίζονται με έντονες ψυχολογικές, συναισθηματικές αλλά και σωματικές αντιδράσεις.

Έτσι, ένα άτομο που βίωσε κάποτε σωματική κακοποίηση, μπορεί να αισθανθεί την ίδια απειλή κάτα την στιγμή που ένα άτομο πάει να κάνει μια απλή κίνηση προς το μέρος του (χωρίς ίχνος απειλής). Έτσι ο εγκέφαλος σχεδόν αυτόματα πυροδοτεί τα συναισθήματα του φόβου, του πανικού και της ανάγκης για επιβίωση.

Η ανάγκη αυτή για επιβίωση συνήθως συνοδεύεται και από μια έντονη επιθυμία φυγής του ατόμου … ένα ένστικτο αυτοπροστασίας θα λέγαμε.

Το άτομο που πάσχει από μετατραυματικό στρες βιώνει ξανά και ξανά στη ζωή του το ίδιο τραυματικό γεγονός … με την ίδια αγωνία, τον ίδιο φόβο και την ίδια ένταση.

Αυτό είναι επώδυνο και επιζήμιο όχι μόνο για την ψυχοσύνθεσή του, αλλά και για τη γενικότερη σωματική του υγεία !

Η αποφυγή των “Επίφοβων Ερεθισμάτων” μπορεί να έχει Αποτέλεσμα ;

Ως “επίφοβα ερεθίσματα” ορίζουμε εκείνα τα ερεθίσματα στην καθημερινότητα ενός ατόμου με Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD) που σχετίζονται με το τραύμα του και που μπορούν να ανασύρουν δυσάρεστες αναμνήσεις & αντιδράσεις.

Για κάθε άτομο αυτά τα ερεθίσματα διαφέρουν  … καθώς διαφέρει το τραυματικό γεγονός που τα προκαλεί.

Έτσι, για ένα άτομο που βίωσε βιασμό είναι άλλα τα επίφοβα ερεθίσματα από ότι για ένα άτομο που επιβίωσε μιας πυρκαγιάς ή ενός σεισμού.

Η κατάσταση αυτή απαιτεί ιατρική καθοδήγηση. Το άτομο που πάσχει από έντονο στρες αδυνατεί να διαχειριστεί σωστά μόνο του μια τέτοια επώδυνη κατάσταση, με αποτέλεσμα να επιλέγει συνήθως τη φυγή, την απομόνωση και την αντικοινωνικότητα.

Αυτό δεν αποτελεί ωστόσο λύση του προβλήματος, απλά απομάκρυνση από αυτό !

Ο γιατρός παρέχοντας την κατάλληλη καθοδήγηση αλλά και με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή μπορεί να μειώσει την ένταση των συμπτωμάτων και να τα κάνει πιο διαχειρίσιμα ώστε να μπορέσουν από κοινού να τα αντιμετωπίσουν.

Ποιες είναι οι πιο Συνήθεις Σωματικές Αντιδράσεις σε μια κρίση ;

Τα συμπτώματα μπορούν να ποικίλουν από άτομο σε άτομο, όπως μπορεί να διαφοροποιείται και η έντασή τους.

Ωστόσο υπάρχουν μερικά χαρακτηριστικά σωματικά συμπτώματα και ψυχολογικές αντιδράσεις στις κρίσεις πανικού από μετατραυματικό στρες.

Ας δούμε μαζί ποια είναι τα πιο βασικά …

• πονοκέφαλοι
• αίσθηση αδιαθεσίας
• διαταραχές του ύπνου
• διατροφικές διαταραχές
• αλλαγές στη συμπεριφορά
• απάθεια
• συναισθηματική απομόνωση
• κοινωνική απομόνωση
• σωματικοί πόνοι
• απώλεια σεξουαλικού ενδιαφέροντος
• υπερβολικό σεξουαλικό ενδιαφέρον
• αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα
• νευρικότητα/οξυθυμία
• ταχυπαλμία
• ταχυκαρδία
• γρήγορη & κοφτή αναπνοή
• εφίδρωση
• τρόμος/πανικός/τάση φυγής
• άρνηση της πραγματικότητας
• τάση για καταχρήσεις (αλκοόλ, ναρκωτικά, νικοτίνη, χάπια, χημικές ουσίες)
• επαναλαμβανόμενη αναβίωση του τραύματος
• αίσθημα απελπισίας/ανημπόριας
• προβλήματα αυτοσυγκέντρωσης
• αδύναμη μνήμη & σκέψη
• επιστροφή σε παλαιότερα τραυματικά γεγονότα που έρχονται ξανά στην επιφάνεια

Η Άσκηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως Θεραπευτική Αγωγή ;

Ναι. Η σωματική άσκηση χρησιμοποιείται σε πολλές περιπτώσεις για την αντιμετώπιση αγχωδών καταστάσεων.

Αναλαμβάνει να παίξει ρυθμιστικό ρόλο στην καθημερινότητα του ασθενούς, ισορροπώντας τα αρνητικά του συναισθήματα (φόβος, αγωνία, στρες, στεναχώρια, πανικός, θυμός).

Πρόκειται για μια θεραπευτική τακτική χαμηλού κόστους και με πολύ θετικά αποτελέσματα.

Ωστόσο τα άτομα με προβλήματα διαχείρισης άγχους δύσκολα καταφεύγουν στην σωματική άσκηση.

Όπως ήδη αναφέραμε προτιμούν να επιλέγουν την απομόνωση και την αποκοπή τους από τις οποιεσδήποτε δραστηριότητες μπορούν να τους φέρουν αντιμέτωπους με τον φόβο τους.

Σε αυτό μπορεί να βοηθήσει η καθοδήγηση από κάποιον ειδικό.

Το άτομο σταδιακά θα αναγνωρίσει την κατάσταση που βιώνει (και που μέχρι τώρα επέλεγε να αγνοεί) και θα δεχθεί βοήθεια για την αντιμετώπισή της.

Υπάρχουν πολλές πρακτικές αυτοβοήθειας, αυτοελέγχου, ρύθμισης & επανακινητοποίησης του οργανισμού που μπορούν να λειτουργήσουν θετικά στην θεραπευτική διαδικασία.

Η σωματική άσκηση έχει θετική επίδραση τόσο στην ένταση των συμπτωμάτων της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες (PTSD) που μειώνεται αισθητά, όσο και στην ψυχική ευεξία, τη συναισθηματική & ψυχολογική κατάσταση του ατόμου, την αυτοπεποίθηση … ακόμα και την σωματική & φυσική του κατάσταση.

Χρόνιες Παθήσεις & Σωματική Άσκηση

Η άσκηση λοιπόν μπορεί να βοηθήσει στην διαχείρηση και τον έλεγχο ή την αποβολή του άγχους από την καθημερινότητα ενός ατόμου.

Τί συμβαίνει όμως με τις σοβαρές και χρόνιες παθήσεις άγχους ;

Μπορεί η σωματική άσκηση να έχει αποτελέσματα και σε μια τόσο σοβαρή κατάσταση ;

Οι κρίσεις άγχους συνοδεύονται συνήθως από ταχυπαλμία, ταχυκαρδία, πανικό, ίλιγγο, γαστρεντερικές ενοχλήσεις, εφίδρωση, δυσκολία στην αναπνοή και αδυναμία σκέψης.

Αυτά τα συμπτώματα ουσιαστικά μεταφράζονται σε ενέργεια που τραβάει το τραύμα από τον οργανισμό σου και την μετατρέπει σε αρνητικές αντιδράσεις και λανθασμένες επιλογές.

Το άτομο στη φάση μιας τέτοιας κρίσης βιώνει απώλεια δυνάμεων, κόπωση (σωματική & ψυχολογικη).

Το στρες κατατρώει όλη του την ενέργεια και μειώνει την λειτουργική του ικανότητα.

Σύμφωνα με στατιστικές μελέτες που έχουν γίνει, τα άτομα με αδρανή καθημερινότητα τείνουν να εμφανίζουν σημαντικά μεγαλύτερα ποσοστά αγχωδών διαταραχών ή κατάθλιψης.

Γιατί συμβαίνει όμως αυτό ;

Αυτό οφείλεται στην αγχολυτική δράση της σωματικής άσκησης … και ειδικά της αερόβιας άσκησης (cardio).

Η άσκηση αυξάνει την παραγωγή ωφέλιμων ορμονών … με το όνομα “ορμόνες της ευτυχίας” !

Επίσης αυξάνει την ενεργητικότητα του ατόμου, βελτιώνει την κατάσταση της καρδιάς του, ενισχύει την καλή πεπτική λειτουργία, φτιάχνει τη διάθεση και ανεβάζει την αυτοπεποίθηση.

Ακόμα και για αρκετές ώρες μετά την προπόνηση το άτομο φαίνεται να κατακλύζεται από θετικά συναισθήματα, όμορφες σκέψεις, ηρεμία και καλή διάθεση.

Η σωματική άσκηση βοηθάει επίσης στον έλεγχο της επιθετικότητας που παρουσιάζει συνήθως ένα άτομο με χρόνιο στρες, τον θυμό και την αντικοινωνική συμπεριφορά του.

Επίσης προωθεί τον έλεγχο της καρδιακής λειτουργίας, του παλμικού όγκου, καθώς και της διαστολικής & συστολικής πίεσης.

Τέλος, ένας ακόμα τρόπος που η σωματική άσκηση και ο αθλητισμός επιδρούν θετικά σε άτομα με αγχώδεις διαταραχές, είναι και η απόσπαση της προσοχής. Το άτομο συγκεντρώνεται στη φυσική δραστηριότητα με την οποία καταπιάνεται και αποφεύγει τις δυσάρεστες και οδυνηρές σκέψεις.

Η διακοπή αυτή της επαναφοράς του τραυματικού επεισοδίου στο μυαλό βοηθά το άτομο να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά αυτό που του συμβαίνει … και με πιο καθαρό μυαλό.

Ουσιαστικά αυτό που κάνει η άσκηση είναι να καταλαμβάνει τη θέση του τραύματος στο μυαλό του ασθενούς. Έτσι αντικαθιστά το άγχος που του προκαλεί το επώδυνο τραύμα με ένα πιο ανώδυνο και “παιχνιδιάρικο” θα λέγαμε άγχος. Αυτό της αυτοβελτίωσης σε ένα άθλημα/ μια προπόνηση/ μια σωματική πρόκληση !

Η σωματική άσκηση συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στον περιορισμό του κλινικού άγχους και των επιπτώσεών του στον οργανισμό.

Τόσο η μέτριας έντασης άσκηση όσο και η υψηλής έντασης αερόβια άσκηση, έχουν πολύ θετικά αποτελέσματα … σωματικά αλλά και ψυχολογικα !